Modele pielęgnowania

Pielęgnowanie  -  Modele pielęgnowania

Pielęgnować: poznawać, chronić, wydobywać siły, nieść bezinteresowną pomoc w bezradności i cierpieniu. (Helena Radlińska)

Pielęgnowanie - zespół czynności wchodzących w proces pielęgnowania chorych lub postępowania w zakresie ochrony zdrowia ludności. Specjalną rolą osoby pielęgnującej jest pomagać człowiekowi choremu lub zdrowemu w czynnościach mających na celu zapewnienie pełnego zdrowia lub powrotu do niego.

Czynności obejmują:

-zapewnienie choremu zaspokojenie w miarę możliwości i w granicach zdrowego rozsądku potrzeb bio- psychospołecznych, ze specjalnym podkreśleniem czynności zapewniających choremu wygodę, poczucie bezpieczeństwa, poszanowanie godności osobistej, a w krytycznych przypadkach spokojną śmierć

-czynności pomocnicze, związane z ustaleniem diagnozy przez lekarza

-czynności wynikające z przeprowadzenia ustalonego przez lekarza planu leczenia, w tym zakresie wykonywanie zleconych zabiegów leczniczych

-wykonywanie szczepień ochronnych

-właściwe oddziaływanie na środowisko domowe i zawodowe pacjenta

-propagowanie zasad higieny i prowadzenie oświaty zdrowotnej

-popularyzowanie i wykorzystywanie zdobyczy nauki medycznej

-wyszukiwanie kontaktów, ognisk zakaźnych, prowadzenie akcji uświadamiających

-analizę potrzeb i ustalanie na jej podstawie planu zmierzającego przy aktywnej postawie pacjenta i jego otoczenia do odzyskania lub poprawy stanu zdrowia, umożliwienia powrotu do normalnych warunków życia lub uzyskania rehabilitacji i resocjalizacji w możliwych granicach

Pacjent - Osoba korzystająca ze świadczeń opieki zdrowotnej niezależnie od tego, czy jest zdrowa czy chora.

Pojęcia –pacjent, klient, beneficjent, chory, podopieczny, mieszkaniec.

Opieka - Dawanie wsparcia, oparcia, zaspakajanie potrzeb, których jednostka nie umie, nie może lub nie jest w stanie samodzielnie zaspokoić, żeby zachować równowagę biologiczną i psychiczną, przeżyć, zachować zdrowie, jakość życia, zapewnić prawidłowy rozwój i ciągłość gatunku.

Czynniki warunkujące zdrowie

Czynniki biologiczne – geny, choroby dziedziczne 

Zachowania indywidualne –palenie, diety

Środowisko fizyczne –praca i mieszkanie

Środowisko psychospołeczne –status społ.

Styl życia

System opieki zdrowotnej

Praca lub jej brak

Środowisko przekształcone przez człowieka

Społeczność.

Teoria  pielęgnowania wg Florencji Nightingale.

,,Pielęgnowanie to pomaganie człowiekowi, aby mógł żyć lepiej i zachować zdrowie, a w chorobie przyczyniać się do tego żeby proces zdrowienia przebiegał jak najkorzystniej. Pielęgnowanie winno służyć także ludziom umierającym. (Florence Nightingale)”

Podstawowe pojęcia to:

-istota ludzka

-zdrowie

-środowisko

-pielęgnowanie

Założenia teoretyczne modelu:

-główny nacisk kładzie na środowisko otaczające człowieka

-pielęgnowanie pozostaje w ścisłym związku z tym, co dzieje się w środowisku otaczającym człowieka

-rola opiekuna to stwarzanie odpowiednich warunków środowiskowych –dbanie o świeże powietrze, wodę światło, ciepło, czystość, spokój, dietę, aby przez to ułatwić przebieg choroby lub powrót do zdrowia

-wszystko ma się odbywać przy najmniejszym wysiłku ze strony pacjenta

kanony pielęgniarstwa

wentylacja i ogrzewanie – wskazanie na czystość powietrza

                 w pomieszczeniach zamkniętych – wietrzenie pomieszczeń, utrzymanie

                odpowiedniej wilgoci

                 na terenach otwartych (zanieczyszczenia) – wilgoć, dym, gazy, pyły

 zdrowie domu, mieszkania, szpitala

                 dobre oświetlenie

                 właściwe usuwanie nieczystości

                 korzystanie z czystej, nieskażonej wody

                 właściwe rozwiązania architektoniczne (szczególnie budynki szpitalne)

światło – potrzebne dla zdrowia fizycznego i psychicznego

 hałas – czynnik bardzo stresujący

                 głośne rozmowy

                 muzyka

                 sposób poruszania się (hałas gdy ktoś idzie)

różnorodność – świadome wprowadzanie w życiu chorego różnych zmian, np.

                spacer, posadzenie przy oknie

                 małe elementy dekoracyjne (np. kwiatek)

                 czytanie chorym

                 zachęcenie do aktywności (pisanie, prace ręczne, samodzielne czytanie)

łóżko i jego wyposażenie

                czystość bielizny pościelowej i potrzeba jej zmiany

                prawidłowe przesłanie łóżka

                dodatkowe akcesoria (materac, poduszka, akcesoria przeciwodleżynowe)

 czystość pokoju i ścian

                porządkowanie Sali chorych

                odświeżanie ścian (malowanie)

                sposób porządkowania – bez wzbierania kurzu

 czystość osobista

                forma skóry

                konieczność systematycznego mycia się

                częste mycie rak przez osoby leczące i pielęgnujące

 żywienie

                 podawanie posiłków

 „głupie” budzenie nadziei i doradzanie

                czynniki psycho – społeczne w komunikacji z pacjentem

                wsłuchiwanie się w słowa chorego

                przekazywanie rad umacniających chorego (bez złudzeń)

Koncentryczny model pielęgnowania wg Florencji Nightingale

Teoria  pielęgnowania wg Dorotei Orem

Pielęgnowanie to aktywność, którą ludzie inicjują i realizują osobiście w stosunku do siebie samych, aby otrzymać zdrowie i życie, oraz zapewnić sobie dobre samopoczucie. (Dorothea Orem)

W stworzonej przez nią koncepcji kluczowe miejsce zajmuje pojęcie samo pielęgnacji. Nie chodzi oczywiście o to, aby pacjent "sam się pielęgnował". Dorothy Orem uważa natomiast, że: "Człowiek posiada naturalną zdolność troszczenia się o siebie samego. Fakt pielęgnowania własnej osoby odbija się pozytywnie na moim zdrowiu. Zdaję sobie sprawę i doceniam, jak wielkim dobrem jest zdrowie." Co te słowa oznaczają dla praktyki opiekuńczej? Otóż pielęgnując człowieka chorego i niepełnosprawnego, w myśl przedstawianej koncepcji przede wszystkim staramy się odnaleźć i uaktywnić to, co można określić jako siły samo uzdrawiania pacjenta. Samo pielęgnacja jest sumą tych wszystkich czynności, jakie człowiek wykonuje codziennie dla zapewnienia sobie normalnego funkcjonowania i rozwoju.

Dorothy Orem zdefiniowała pielęgnowanie jako asystowanie człowiekowi w samo pielęgnowaniu wówczas, gdy on sam z jakichś przyczyn tego robić nie może.

Autorka uważa, że każdy człowiek powinien odpowiadać za własne życie, zdrowie, bezpieczeństwo, pod warunkiem, że jest zdolny do właściwego postępowania
Orem skupia się na zdolnościach człowieka do sprawowania opieki nad sobą, zdefiniowanej jako wykonywanie czynności, które poszczególni pacjenci zapoczątkowują, wykonują samodzielnie do utrzymania życia, zdrowia. Zdolność do opieki nad sobą jest zdefiniowana jako samoopieka, a zdolność do opieki nad innymi jako opieka zależna/uzależniona.

Podstawowe założenia teoretyczne Dorothy Orem

Każdy człowiek dysponuje określonym potencjałem niezbędnym do dbania o zdrowie własne i swoich najbliższych

Każdy człowiek powinien odpowiadać za własne bezpieczeństwo, zdrowie i życie (działania samo opiekuńcze), pod warunkiem, że jest zdolny do właściwego postępowania (pozwala mu na to jego stan bio-psycho-społeczny)

Należy określić deficyt opieki, czyli brak realizacji określonej potrzeby.

Rola opiekuna:

-pomagać ludziom w ich usamodzielnieniu

-pomagać w podejmowaniu jak najbardziej trafnych  decyzji

-pomoc może mieć charakter:

- kompensacyjny

-częściowo-kompensacyjny

 -wspomagająco - pedagogiczny

- nawiązać i utrzymać relację opiekun  – pacjent;

-określić, czy danej osobie można pomóc przez pielęgnowanie;

-odpowiedzieć na wymagania pacjenta i jego potrzeby pielęgnacyjne;

-udzielić pomocy pacjentowi i jego rodzinie poprzez pielęgnację;

-koordynować i łączyć pielęgnowanie ze służeniem w innego rodzaju potrzebach.

System pielęgnacji w pełni kompensacyjnej

1.Pacjent ujawnia zaawansowane deficyty w zakresie samo pielęgnacji. Deficytom tym może zaradzić jedynie terapeutyczna obecność opiekuna, kompensująca niemożność ze strony pacjenta. Opiekun zarówno pomaga podopiecznemu, jak i ochrania go przed zagrożeniami wypływającymi z choroby.

To sytuacja, gdy pacjent nie jest w stanie przeprowadzić samodzielnej opieki i opiekun całkowicie przejmuje odpowiedzialność.

2. System pielęgnacji częściowo kompensacyjnej

Możemy o nim mówić wtedy, jeżeli aktywny jest zarówno opiekun, jak i pacjent. Cel stanowi optymalne wykorzystanie i wspomaganie u chorego możliwości samo pielęgnacji. Pacjent samodzielnie wykonuje pewne czynności, po części decyduje o przeprowadzanych przy nim zabiegach i akceptuje pomoc otrzymywaną od opiekuna. Interwencja opiekuna dotyczy tylko tych zakresów, gdzie rzeczywiście występują deficyty. Opiekun bierze przy tym pod uwagę opinię pacjenta, według której pewna pomoc jest niezbędna, ale inna zbyteczna. Zasadę tego rodzaju kompensacji można streścić hasłem: tak dużo, jak jest to niezbędne - tak mało, jak jest to możliwe. Tylko w ten sposób udaje się zagwarantować prawdziwą autonomię pacjenta. To on sam musi być "reżyserem" procesu pielęgnacji, gdyż najlepiej zna swoje własne potrzeby samo pielęgnacyjne oraz potrafi obiektywnie ocenić, do czego jest faktycznie zdolny.

3. System pielęgnacji wspomagająco - edukacyjnej

Ten wariant dotyczy sytuacji, w których pacjent jest w stanie przeprowadzać zabiegi pielęgnacyjne i terapeutyczne, względnie powinien się tego nauczyć, ale nie może obejść się przy tym bez pomocy drugiej osoby. W tych uwarunkowaniach znajdują się pacjenci, dla których przewlekła choroba stała się częścią życia.

System wspomagająco-edukacyjny – to sytuacja, gdy pacjent potrzebuje pomocy w takim działaniu, jak podejmowanie decyzji, przyswajanie wiedzy, aby być za siebie odpowiedzialnym.

"Dziesięć przykazań" Dorothy Orem wytycza drogę pielęgnacji :

Zdolność bycia uważnym.

Zdolność postrzegania i sterowania położeniem i postawą własnego ciała.

Zdolność utrzymania własnej motywacji i chęci do bycia aktywnym.

Zdolność bycia rozumnym i racjonalnego reagowania, jak powinien to robić dorosły człowiek.

Zdolność podejmowania decyzji.

Zdolność pozyskiwania wiedzy i jej adekwatnego stosowania.

Zdolność wyboru najlepszych działań samo pielęgnacyjnych wiodących ku określonemu celowi.

Zdolność przeprowadzania działań samo pielęgnacyjnych i ich zintegrowania w codziennym życiu.

Zdolność przydzielania poszczególnych rezerw własnych do wskazanych aktywności samo pielęgnacyjnych.

Zdolność umiejętnego przeprowadzania samo pielęgnacji.

Teoria  pielęgnowania wg Virginii Henderson

Zdaniem Virginii Henderson: Doskonałość w pielęgniarstwie zależy od tego, co kandydaci do niego wnoszą (...), doskonała pielęgniarka jest osobą wrażliwą i współczującą w stosunku do pacjentów, która po mistrzowsku opanowała techniczne sprawności pielęgnacji i która w sposób szczególny stosuje – a i ma możność stosować – osobistą odpowiedzialność, odpowiadającą potrzebom osoby, której służy, to czyni jej pracę w pełni kreatywną (...). Autorka uważa, że pielęgniarka powinna uczyć się przez całe życie po to, by móc pomagać choremu w sposób profesjonalny.

Opiekun ma być –nogą dla tego, komu ją amputowano, oczyma dla niewidomego, itp.

Podstawowe pojęcia:

-pojedynczy człowiek

-opiekun

-zdrowie

-niezależność pacjenta, jako cel pielęgnowania

-pomoc pacjentowi, aby jak najszybciej doszedł do sił 

 Założenia teoretyczne:

-rozpoznanie potrzeb pacjenta

-pielęgnowanie polega na asystowaniu człowiekowi –choremu lub zdrowemu ,aby powrócił do zdrowia lub uzyskał jego poprawę ,a jeśli nie jest to możliwe –to należy zapewnić mu spokojną śmierć .

 -pielęgnowany może być człowiek zdrowy jak i chory w wyniku pielęgnowania, chory lub zdrowy, może stać się niezależny od innych osób.

Uniwersalnymi potrzebami człowieka, niezbędnymi do życia i rozwoju, precyzyjnie określonymi przez V. Henderson, są:

1. Potrzeba dopływu świeżego powietrza.

2. Potrzeba pożywienia odpowiedniego do struktury anatomiczno-fizjologicznej, wieku, stanu zdrowia, rodzaju wykonywanej pracy.

3. Potrzeba dostarczania napojów w wystarczającej ilości i jakości.

4. Potrzeba usuwania produktów przemiany materii.

5. Potrzeba ruchu i utrzymania właściwej postawy ciała.

6. Potrzeba snu i odpoczynku.

7. Potrzeba odpowiedniego ubioru i codziennych możliwości ubierania i rozbierania się.

8. Potrzeba utrzymania w normie temperatury ciała.

9. Potrzeba utrzymywania czystości ciała.

10. Potrzeba unikania niebezpieczeństw otoczenia.

11. Potrzeba komunikowania się z innymi ludźmi w wyrażaniu swych uczuć, potrzeb, obaw bądź opinii.

12. Potrzeba oddawania się praktykom religijnym stosownie do wyznawanej wiary.

13. Potrzeba celowej pracy.

14. Potrzeba uczenia się, odkrywania, przejawiania zainteresowań warunkujących prawidłowy rozwój, zdrowie, a także korzystania z dostępnych środków sprzyjających zdrowiu.

Czynniki wpływające na modyfikacje potrzeb

-wiek człowieka (noworodek, małe dziecko, młody człowiek, osoba starsza, osoba umierająca)

-temperament, stan emocjonalny, a także krótkotrwały nastrój (np. namolny, vponadaktywny, spowolniały, euforyczny, lękowy, histeryczny, depresyjny)

-stan socjalny i kulturowy (np. człowiek mający rodzinę, przyjaciół, dobrze przystosowany do środowiska albo człowiek samotny, źle przystosowany)

-właściwości fizyczne człowieka (np. masa ciała w normie, poniżej lub powyżej normy,

-właściwości motoryczne: w normie, ich utrata)

-możliwości intelektualne (w normie, powyżej lub poniżej normy)

 -funkcjonowanie receptorów (wzroku, słuchu, dotyku, równowagi – w normie  lub utrata któregoś z nich)

Stany patologiczne wpływające na modyfikacje pomocy ze strony opiekuna: zaburzenia gosp. wodno – elektrolitowej (w tym stany głodu, uporczywych wymiotów, biegunek)

-ostry niedobór tlenu

-wstrząs ( w tym zapaść, krwotok)

-zaburzenia świadomości (śpiączka, delirium)

-nieprawidłowa temp. ciała, wywołana narażeniem na wpływ niskiej lub wysokiej, temp. Otoczenia, ostre stany gorączkowe z różnych przyczyn

-miejscowe uszkodzenie skóry, zranienia, infekcje, stany zakaźności, stany przed – i pooperacyjne, unieruchomienie spowodowane choroba lub leczeniem

- ból ciągły, nieustępujący pod wpływem stosowanych środków