Żylaki
kończyn dolnych postrzegane
są zazwyczaj jako defekt kosmetyczny, który wystarczy ukryć pod długą spódnicą
lub spodniami, aby przestał istnieć w świadomości jako problem. Tymczasem jest
to problem zdrowotny i to niemały, bo dotyczący w krajach uprzemysłowionych (w
zależności od szacunków) od 20 do 50% osób dorosłych.
Układ żylny
w obrębie kończyn dolnych składa się z dwóch części: układu żył
powierzchownych, widocznych pod skórą i układu żył głębokich, przebiegających
wewnątrz kończyn dolnych pomiędzy mięśniami. Oba układy łączą się między sobą
żyłami przeszywającymi tzw. perforatorami.
Dla właściwego
funkcjonowania układu żylnego w kończynach dolnych niezbędne są trzy
mechanizmy:
1. tzw. „pompa mięśniowa”, którą
tworzą pracujące mięśnie nóg. Kurczące się mięśnie uciskają żyły głębokie
kończyn dolnych, co usprawnia przepływ krwi w tych żyłach w kierunku serca,
2. obecność w układzie żylnym
kończyn dolnych sprawnych zastawek, które zapobiegają cofaniu się krwi w żyłach
i w ten sposób wspomagają „pompę mięśniową”,
3. wielkość różnicy ciśnienia krwi
między drobnymi naczyniami włosowatymi a sercem.
U zdrowego
człowieka krew z kończyn dolnych odpływa do serca w 90 % układem żył głębokich,
natomiast tylko 10 % układem żył powierzchownych. W sytuacji, gdy któryś z
w/w mechanizmów zaczyna zawodzić (dotyczy to szczególnie systemu zastawek
żylnych) powrót żylny staje się mniej sprawny, a w żyłach głębokich zaczyna
gromadzić się nadmiar krwi szukającej odpływu poprzez perforatory do układu żył
powierzchownych, które wówczas przepełniają się. Prowadzi to w konsekwencji
do stopniowego poszerzania i wydłużania żył i ich przemiany w żylaki. Wraz z
rozwojem choroby proces ten może obejmować kolejne odcinki żył. Żylaki kończyn
dolnych częściej występują u kobiet niż u mężczyzn, a częstość ich pojawiania
się wzrasta wraz z wiekiem. W zależności od
przyczyny rozwoju żylaków, dzielimy je na:
- żylaki pierwotne, które rozwijają się w
wyniku predyspozycji rodzinnej wzmocnionej niewłaściwym stylem życia lub
pracą w pozycji stojącej lub ciążą obciążają układ żylny kończyn dolnych ,
- żylaki wtórne powstające w następstwie
toczących się lub przebytych procesów chorobowych w obrębie żył, które
wywołują długotrwały zastój krwi (zazwyczaj jest to zapalenie żył
głębokich).
Czynniki
predysponujące do rozwoju żylaków :
- długotrwała praca stojąca,
- długotrwała praca siedząca
zwłaszcza z nogami zgiętymi w stawach biodrowych i kolanowych,
- ciąża,
- nadwaga i otyłość,
- zbyt obcisła odzież lub buty,
- mało ruchliwy tryb życia,
- nadmierna ekspozycja na ciepło
(np. przebywanie w gorącym mikroklimacie, opalanie, solarium, gorące
kąpiele, sauna).
·
Objawy
żylaków kończyn dolnych
W początkowym okresie rozwoju przewlekłej niewydolności żylnej dolegliwości nie
ma. Pojawiają się one w dalszym etapie rozwoju choroby, a pierwszym objawem
jest najczęściej uczucie „ciężkości” nóg występujące pod koniec dnia.
·
Później dołączają
się:
·
-bóle nóg,
·
-pieczenie i
kurcze stóp oraz łydek w czasie długiego stania,
·
-brzęki stóp.
·
Na skórze można
wówczas zaobserwować poszerzone, fioletowe żyłki przypominające miotełki lub
pierwsze żylaki, które są trwałymi poszerzeniami żył powierzchownych kończyn
dolnych w postaci wężowatych sznurów, splotów lub kłębków widocznych
podskórnie.
·
Żylaki kończyn dolnych
Lekarz ocenia stopień nasilenia żylaków. Badanie
lekarskie uzupełnione mogą być przez nowoczesne metody diagnostyczne, np.
badanie dopplerowskie przepływu krwi, czy tzw. fotopletyzmografia. Po badaniu
stanu i wydolności układu żylnego lekarz zadecyduje, jakie środki zastosować.
Leczenie
żylaków
W leczeniu przewlekłej niewydolności żylnej bardzo duże znaczenie ma wczesne
wdrożenie właściwych zmian w stylu życia, a także farmakoterapia oraz inne
metody lecznicze. Zmiany w stylu życia to:
- unikanie długotrwałej pozycji
stojącej,
- unikanie długotrwałej pozycji
siedzącej,
- wprowadzenie aktywności
ruchowej, którą w zależności od stanu zdrowia mogą być spacery, marsze,
bieganie, gimnastyka, pływanie, jazda na rowerze lub taniec,
- dla osób z nadwagą lub otyłych
korzystne jest zrzucenie zbędnych kilogramów,
- unikanie zbyt obcisłej odzieży
lub obuwia, które utrudniają krążenie krwi w kończynach dolnych,
- unikanie wysokiej temperatury
otoczenia: gorących kąpieli, sauny, długotrwałego opalania, depilacji
gorącym woskiem, ogrzewania podłogowego,
- żylaki lubią zimny prysznic
(zimna woda pobudza napięcie ścian naczyń żylnych i poprawia przepływ krwi
przez żyły),
- kobiety stosujące doustną
antykoncepcję powinny zwrócić uwagę na skład preparatu – zbyt wysokie
dawki hormonów mogą sprzyjać powstawaniu zaburzeń krążenia żylnego,
- odpoczywanie z nogami
uniesionymi do góry co najmniej 10 minut dziennie. Dobrą pozycją jest
położenie się na podłodze i oparcie stóp o ścianę lub brzeg fotela.
Farmakoterapia
Przy przewlekłej niewydolności
żylnej wskazane jest przewlekłe, doustne zażywanie leków poprawiających
napięcie ścian naczyń krwionośnych, do których zaliczamy: pochodne flawonoidowe
(diosmina, diosmina z hesperydyną, trokserutyna), saponiny kasztanowca (escyna)
oraz glikozydy kasztanowca (eskulina).Wszystkie działają przeciwzapalnie,
przeciwobrzękowo i zmniejszają kruchość ścian naczyń żylnych. Dodatkowo
diosmina wykazuje działanie ochronne wobec naczyń żylnych zwiększając napięcie
ich ścian.
Kompresoterapia
Bardzo
skuteczną metodą leczenia żylaków jest stosowanie kontrolowanego ucisku. Polega
ona na zakładaniu rano (przed opuszczeniem nóg z łóżka) specjalnych rajstop,
pończoch lub podkolanówek, uciskowych, które wcześniej zapisał lekarz
określając stopień ucisku.
Skleroterapia
Poszerzone, fioletowe żyłki, które
odczuwane są jako defekt kosmetyczny, można usuwać metodą skleroterapii, czyli
ostrzykiwania ich substancją, która wywołuje w miejscu podania stan zapalny
doprowadzający do włóknienia żyłek i ich zanikania. Metoda ta nie jest wskazana
do likwidowania dużych żylaków, ponieważ grozi poważnymi powikłaniami ze strony
żył głębokich lub owrzodzeniem skóry.
Leczenie
operacyjne
Gdy żylaki są duże lub liczne często
konieczne jest leczenie chirurgiczne.
Chirurgia
żył
FLEBEKTOMIA, MINIFLEBEKTOMIA,
MIKROFLEBEKTOMIA, LAPAROKTOMIA, STRIPPING, KRIOSTRIPPING, KRIOOBLITERACJA,
SAFEKTOMIA
Miniflebektomia (flebektomia, mikroflebektomia) - nowoczesny małoinwazyjny (powoduje minimalny uraz, niewielką
bolesność) zabieg chirurgiczny (wykonywany metodą Meullera lub Varadaya),
polegający na usuwaniu niewydolnych, żylakowato zmienionych gałęzi żylnych
przez mikronacięcia (do 2mm) przy użyciu specjalistycznych narzędzi
chirurgicznych. Po kilku dniach można wrócić do aktywności zawodowej. Doskonały
efekt kosmetyczny.
Minilaparotomia, flebektomia, stripping, kriostripping, krioobliteracja,
safektomia - operacyjne usuwanie niewydolnych pni żylnych (metody
minimalnie traumatyzujące tkanki, z zastosowaniem krótkich cięć skórnych).
Stripping - technika chirurgiczna do usuwania największych żył,
przeprowadzana w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym i podpajęczynowym. Kriostripping
- odmiana strippingu - tu zamiast strippera (lub nici chirurgicznych) stosuje
się kriosondę. Kirostripping, krioobliteracja - żylaki usuwa się
po zamrożeniu w niskiej temperaturze (sonda mrożąca w temp. - 80°C, działanie
znieczulające).
Zapobieganie
Podstawową metodą zapobiegania powstawaniu
żylaków kończyn dolnych jest aktywność ruchowa. Godne polecenia są długie
spacery, pływanie lub jazda na rowerze. Osobom, których praca jest stojąca,
zaleca się regularne powtarzanie prostych ćwiczeń fizycznych poprawiających
krążenie krwi w kończynach dolnych takich jak naprzemienne napinanie i
rozluźnianie mięśni łydek lub stawanie na palcach.
Profilaktycznie osobom zagrożonym powstaniem
żylaków kończyn dolnych można polecić wyroby o stopniowanym ucisku (
podkolanówki, pończochy lub rajstopy na miarę). Zaleca się stosowanie wyrobów o
I (najniższej) klasie ucisku.
Podkolanówki
Na oddziale opiekun medyczny pilnuje aby
chory zakładał pończochy p/żylakowe lub w przypadku osób, które nie mają
pończoch – bandażuje nogi choremu przed
wstaniem z łóżka –zostawiając otwarte palce –jak na drugim rysunku.