Usprawnianie układu oddechowego w chorobach płuc, oskrzeli -algorytm oklepywania klatki piersiowej, algorytm inhalacji

Ćwiczenia oddechowe lub tzw. gimnastyka oddechowa jest częścią rehabilitacji i usprawniania układu oddechowego.

W prowadzeniu ćwiczeń wykorzystuje się dwa tory oddychania – piersiowy i brzuszny. Ćwiczenia oddychania torem brzusznym to ćwiczenia oddychania przeponowego.

 Zadaniem opiekuna medycznego jest prowadzenie gimnastyki oddechowej w profilaktyce zakażeń układu oddechowego, np. u chorych unieruchomionych, po zabiegach operacyjnych , u osób starszych .

Przykładowe ćwiczenia :

·        dmuchanie balonów, piórek, piłek plażowych, rękawiczki

·        dmuchanie przez rurkę zanurzoną w wodzie w kubku

·        przenoszenie kropek z papieru za pomocą słomki

·        utrzymywanie piórka jak najdłużej w powietrzu

·        zestaw butelka + dren dla zwiększenia ciśnienia wydechowego ułatwiającego transport wydzieliny z mniejszych do większych oskrzeli

·       ćwiczenia za pomocą aparatu Triflo

·       wydychanie powietrza przez zwężone usta

·       gwizdanie

·       wydawanie dźwięku –rrrrrrrrrr

·       ćwiczenia po obciążeniu przepony( woreczek z piaskiem )

·       ćwiczenia za pomocą aparatów do ćwiczeń –Pulmovol, Spiroflo,Pulmolift  itp.

Cele ćwiczeń

Poprawa czynności układu oddechowego przez:

• poprawę lub utrzymanie prawidłowej wentylacji płuc,

• zwiększenie ruchomości klatki piersiowej,

• ułatwienie odkrztuszania zalegającej wydzieliny,

• pobudzenie do efektywnego kaszlu,

• zapobieganie zapaleniu płuc i niedodmie.

Wskazania

• pacjenci narażeni na powikłania ze strony układu oddechowego (długotrwale unieruchomieni, po zabiegach),

• pacjenci z chorobami układu oddechowego,

·        wszystkie osoby obłożnie chore , leżące

• osoby w wieku starszym.

Przeciwwskazania

• ostra niewydolność oddechowa,

• niewydolność krążeniowa,

• krwotok płucny i stan po krwotoku,

• inne, np. utrzymujący się wysięk w opłucnej.

Zasady

•       ułożenie chorego w wygodnej pozycji (np. do wykonania ćwiczeń przeponowych najlepiej ułożyć chorego w pozycji leżącej lub siedzącej),

•       ugięcie nóg w stawach kolanowych i biodrowych w pozycji leżącej na wznak (powoduje to rozluźnienie mięśni brzucha),

•       przygotowanie sali do ćwiczeń: przewietrzenie, nawilżenie, np. przez rozwieszenie mokrych ręczników (temperatura powinna wynosić 18 – 20°C, wilgotność 50 – 70%).

•       podaniu przed ćwiczeniami szklanki ciepłego napoju dla ułatwienia upłynnienia wydzieliny oskrzelowej,

•       nauce ćwiczeń przed ich wykonywaniem,

•       nauce prawidłowego wdechu i wydechu: stosunek długości wdechu do wydechu powinien wynosić 2:3,

•       wykonywaniu ćwiczeń przed posiłkami lub 2 godziny po posiłkach,

•       niedopuszczeniu do hiperwentylacji płuc, która objawia się zawrotami głowy, szumem w uszach, spadkiem ciśnienia i przyspieszonym tętnem; powstaje w wyniku wykonywania przez dłuższy czas szybkich i głębokich oddechów,

•       wykonywaniu przez chorego wdychania powietrza przez nos, a wydychania przez usta,

•       stosowaniu krótkich przerw pomiędzy ćwiczeniami,

•       dostosowaniu czasu trwania ćwiczeń do możliwości pacjenta,

•       wykonywaniu ich regularnie 2 – 3 razy dziennie, najlepiej rano, po przebudzeniu, wieczorem, przed snem i przed posiłkami.

Nacieranie i oklepywanie pleców

Nacieranie i oklepywanie pleców  ma na celu usprawnienie oddychania w przebiegu procesów zapalnych.

Nacieranie pleców-cel :

•       pobudzenie krążenia w naczyniach włosowatych

•       zapobieganie powstawaniu odleżyn

•       zmniejszenie napięcia mięśni

Oklepywanie pleców –cel:

•       ułatwienie odkrztuszania wydzieliny

•       pobudzenie odruchu kaszlu

•       pobudzenie krążenia

•       poprawa jakości oddychania

•       zapobieganie zapaleniom płuc itp.

Wskazania

• ograniczona aktywność ruchowa lub unieruchomienie,

• zalegająca wydzielina w drzewie oskrzelowym,

• zniesione napięcie mięśni klatki piersiowej.

Materiały, środki, przybory i sprzęt  do wykonania czynności

• preparat do nacierania pleców:

Ø oliwka,

Ø aktywny żel z mentolem lub eukaliptusem

•       w niektórych przypadkach można używać spirytusu 40%, po czym nasmarować plecy oliwką  (uwaga u osób z wysuszoną skórą !)

•       środki ochrony osobistej (fartuch foliowy i rękawiczki jednorazowe),

•       miska nerkowata i lignina

•       taca

•       ręcznik

•       czerwony i niebieski worek

•        parawan.

Zasady

W czasie zabiegu należy:

·        pół  godziny przed zabiegiem podać leki p/bólowe, wykrztuśne lub wykonać inhalację

• omijać okolice kręgosłupa, nerek i łopatek,

•oklepywać plecy dłonią ułożoną w łódkę ,łyżeczkę (dłoń lekko zgięta ze złączonymi palcami )

·        oklepywanie zaczynamy od łagodnych ,wolnych uderzeń –stopniowo zwiększając siłę i szybkość

·        kierunek oklepywania od podstawy płuc ku szczytowi płuca

• ułożyć chorego w pozycji na boku lub siedzącej,

• czas trwania zabiegu – 10 do 15 minut,

• po oklepaniu podać choremu ligninę i miskę nerkowatą do odkrztuszania.

Przeciwwskazania  do oklepywania:

• guzy nowotworowe w okolicy klatki piersiowej
• założony u chorego rozrusznik serca
• znaczna   osteoporoza
• złamania żeber i złamania kompresyjne kręgów kręgosłupa
• odma opłucnej
• zatorowość płucna
• krwawienie do dróg oddechowych
• zatory naczyń krwionośnych
• ciężkie zaburzenia rytmu serca
• krwotoki mózgowe
• urazy czaszkowo-mózgowe
• wczesny okres po zawale mięśnia sercowego
• ból przy oklepywaniu.

Nauka ćwiczeń efektywnego kaszlu

• wymawianie głoski "R" w czasie wydłużonego wydechu
• pokasływanie w czasie wydechu
• wzmacniany kaszel
• podwójne odkaszlnięcie
• kaszlnięcie z nasilonym wydłużonym wydechem
• maksymalnie szybki głęboki wydech prowokujący do kaszlu
• wydech pulsacyjny: polegający na nagłym przyspieszaniu i spowalnianiu wydechu; kilkukrotne zmiany prędkości wydechu odrywają wydzielinę z oskrzeli
• sprężynowanie klatki piersiowej
•  drenaż autogenny=-polega on na oddychaniu różnymi objętościami oddechowymi. Ćwiczenie rozpoczyna się od wdechu małej objętości powietrza i zatrzymania go na szczycie przez 3 sekundy. Po czym następuje wydech. Drugi wdech średnią objętością i także zatrzymanie powietrza na 3 sekundy. Trzeci wdech wykonujemy maksymalną objętością i zatrzymujemy go na 3 sekundy na szczycie. Po ostatnim zatrzymaniu powietrza poleca się wydech z gwałtownym kaszlnięciem, co pomoże oderwać wydzielinę. Cały proces można powtarzać kilkakrotnie.
• stosowanie dodatniego ciśnienia wydechowego PEP pomaga w usuwaniu wydzieliny i niweluje "pułapkę powietrzną", czyli pozostawanie powietrza w płucach po zakończeniu wydechu. Popularnymi prostymi urządzeniami posiadającymi opór wydechowy PEP są:

Ø  zestaw butelka + dren dla zwiększenia ciśnienia wydechowego ułatwiającego transport wydzieliny z mniejszych do większych oskrzeli

Ø  urządzenie Flutter.

Inhalacje

Cele inhalacji

·        nawilżenie błony śluzowej tchawicy i oskrzeli

·        rozrzedzenie wydzieliny z dróg oddechowych

·        podanie leku przez błony śluzowe

·        rozluźnienie mięśni oskrzeli przy napadzie astmy oskrzelowej

Materiały ,przybory ,sprzęt

·        rękawiczki jednorazowe

·        fartuch jednorazowy

·        inhalator(sprawdzony czy działa)

·        jałowe oprzyrządowanie do inhalacji ustnik ,maska

·        lek do inhalacji

·        jałowa strzykawka

·        środek do rozcieńczania leku –roztwór soli fizjologicznej

·        miska nerkowata

·        lignina

·        kubek z wodą

·        stoper lub zegarek

·        wazelina ,gazik

·        worek czerwony

Wykonanie

•       umyć i zdezynfekować ręce

•       poinformować chorego i uzyskać zgodę

•       przygotować chorego i salę

•       przygotować zestaw

•       założyć rękawiczki i fartuch

•       przygotować chorego –pozycja siedząca lub leżąca półwysoka

•       polecić aby chory oczyścił nos

•       przepłukać jamę ustną chorego  ciepła wodą

•       nawilżyć wargi choremu  wazeliną

•       podłączyć inhalator do prądu i podłączyć jałowy zestaw drenów z maseczką do inhalatora

•       przygotować zlecony lek zgodnie z zaleceniem producenta

•       polecić aby chory oddychał głęboko przez usta w czasie inhalacji

•       włączyć inhalację

•       nadzorować proces inhalacji u osób starszych i dzieci

•       przestrzegać czasu wykonania inhalacji

•       odłączyć zestaw i odrzucić do czerwonego worka

•       sprawdzić skuteczność inhalacji

•       ułożyć wygodnie pacjenta

•       sprzątnąć zestaw  do inhalacji

•       udokumentować zabieg

Zasady

przygotowanie fizyczne pacjenta –oczyszczenie nosa

przygotowanie sali -20 stopni, zamknięte okna

jednorazowy sprzęt

prawidłowa dawka leku

czas trwania 15 minut

nie zostawiamy samych podczas inhalacji dzieci i osób starszych

odległość od aparatu  -50 cm

po inhalacji :

Ø odpoczynek 15-30 minut ,

Ø nie wolno palić,

Ø pić zimnych napojów,

Ø głośno mówić

po inhalacji jamę ustną chorego należy przepłukać ciepłą  wodą (szczególnie ważne po lekach sterydowych )

Ułożenie chorego z chorobami układu oddechowego  i zapewnienie odpowiedniego mikroklimatu

Dla pacjentów ze schorzeniami układu oddechowego:

Ø temperatura otoczenia powinna być nieco niższa i oscylować między 18 a 20°C,

Ø wilgotność powietrza – 50 – 70%.

Optymalny mikroklimat można zapewnić przez częste wietrzenie pomieszczenia. W praktyce stosuje się wietrzenie bezpośrednie, tzn. otwarcie okna w pomieszczeniu i zamknięcie drzwi (dla uniknięcia przeciągów), a także wietrzenie pośrednie, tzn. przewietrzenie jednego pomieszczenia (np. korytarza) i po kilkunastu minutach otwarcie drzwi od sali, w której przebywa pacjent. Najważniejszą zasadą jest unikanie gwałtownych różnic temperatur powietrza