Probówki stosowane do badań krwi

Oddając krew do badania, możemy zauważyć, że po wkłuciu igły do żyły osoba pobierająca krew napełnia nią kolejno kilka próbówek różniących się kolorem. Wydłuża to czas pobrania, ale jest uzasadnione faktem, że krew przeznaczona do różnych badań musi trafić do osobnych, odpowiednio przygotowanych pojemników.

 Jakie są techniki pobierania krwi do badań? 

 Krew jest materiałem bardzo złożonym i można ją badać na wiele sposobów, pod kątem obecności różnych elementów morfologicznych i związków chemicznych. Na przykład morfologię krwi można ocenić tylko na preparacie krwi pełnej, zawierającym wszystkie jej składniki w stanie płynnym. Tymczasem krew, która nie krąży w naczyniach (żyłach i tętnicach), krzepnie. Jest to naturalny mechanizm, dzięki któremu unikamy wykrwawienia w wyniku urazów. Skoro tak, mielibyśmy na wykonanie badania zaledwie kilka minut. Żeby przedłużyć ten czas, trzeba dodać do pobranej krwi preparat zapobiegający krzepnięciu. W praktyce wygląda to tak, że odpowiednim związkiem chemicznym powleka się wnętrze próbówki zamkniętej korkiem w kolorze lawendowym. Po wypełnieniu próbówki krwią związek chemiczny (w tym przypadku o nazwie EDTA) powstrzymuje krzepnięcie krwi. 

 W innych przypadkach wskazane jest działanie odwrotne: należy ułatwić oddzielenie elementów morfotycznych (ciałek białych, czerwonych i płytek) od surowicy, gdyż to ona jest materiałem wyjściowym do badań. Dzieje się tak w przypadku badań biochemicznych i serologicznych, np. określania poziomu elektrolitów we krwi albo oznaczania grupy krwi. Próbówka ma wtedy korek w kolorze czerwonym. 

 Sytuację dodatkowo komplikuje fakt, że niektóre substancje pomocnicze nie mogą być dodawane do krwi przeznaczonej do pewnych badań. 

W rezultacie podstawowy zestaw składa się z pięciu próbówek, w tym czterech z dodatkiem środków zapobiegających krzepnięciu: heparyny, EDTA, cytrynianu sodu oraz fluorku sodu. 

Dodajmy, że kolejność pobierania krwi do poszczególnych próbówek też nie jest dowolna. Oczywiście nie zawsze pobiera się krew do wszystkich pięciu próbówek. Często wystarczają dwie: do morfologii i badań biochemicznych. 

 Żeby umożliwić szybką identyfikację próbówek w punkcie pobrań i w laboratorium, wprowadzono system oznaczania ich różnokolorowymi korkami. Jest on wspólny dla wszystkich producentów osprzętu, przynajmniej dla tych, którzy sprzedają swoje produkty w Europie. 

 Kolory korków:

 • czerwony – probówka do uzyskania surowicy do badań biochemicznych, serologicznych,

 • zielony – probówka z heparyną do badań biochemicznych,

 • lawendowy – probówka z EDTA do badań hematologicznych i niektórych biochemicznych, 

• jasnoniebieski – probówka z cytrynianem sodu do wykonania koagulogramu (badanie krzepliwości krwi), 

• szary – probówka z fluorkiem sodu do oznaczania poziomu glukozy i mleczanu. 

 Wszystkie probówki i korki są jednorazowego użytku. Po wykorzystaniu są odbierane z laboratorium przez wyspecjalizowane zakłady, a następnie utylizowane. 

Test obciążenia glukozą -krzywa cukrowa

Test obciążenia glukozą 

 Zalecenia ogólne: 

 Na badanie należy się zgłosić najlepiej ze skierowaniem od lekarza, jeśli pacjent/pacjentka trafi do Punktu Pobrań bez dokumentu, będziemy prosić o podpisanie zgody na wykonanie OGTT.

 Na badanie należy zgłosić się na czczo. Warunek ten może być pominięty w przypadku kobiet w ciąży. 

 Badanie trwa od l-2 godzin i wymaga spędzenia tego czasu w poczekalni Punktu Pobrań.

 Wykluczone jest opuszczanie Punktu Pobrań w celu np. zakupów, spaceru itp., ponieważ związany z tym wysiłek (praca mięśni) wpływa na obniżenie wyniku badania, 

 W trakcie trwania testu nie wolno spożywać posiłków, przyjmować płynów ani palić papierosów.

 Test polega na dwu lub trzykrotnym pobraniu krwi i oznaczeniu w próbkach poziomu glukozy. 

 Pierwsze pobranie wykonywane jest na czczo, następnie pacjent dostaje do wypicia wodny roztwór 75 g glukozy (minimum 200 ml). Po 1 i/lub 2 godzinach, w zależności od zlecenia, pobierane są kolejne próbki krwi. 

Zasady pobierania moczu do badań

Przygotowanie pacjenta do pobrania jednorazowej, porannej próbki moczu na badanie ogólne 

Przed pobraniem moczu zalecane jest: 

 stosowanie umiarkowanej, zwyczajowej diety 

 przyjmowanie fizjologicznej (normalnej) ilości płynów, 

 unikanie nadmiernego wysiłku fizycznego, który może spowodować pojawienie się w moczu lub zwiększenie stężenia białka i ciał ketonowych

 powstrzymywanie od stosunków płciowych w dobie poprzedzającej badanie 

 dokładne umycie okolicy ujścia cewki moczowej ciepłą wodą bez środków myjących i dezynfekujących, 

 unikanie badania w okresie od 2 dni poprzedzających menstruację (krwawienie miesiączkowe) do 2 dni po jej zakończeniu, ze względu na dużą ilość krwinek czerwonych i nabłonków uniemożliwiających uzyskanie wiarygodnych wyników badania. 

 Pobieranie porannej próbki moczu 

 mocz do analizy pobiera się do czystego pojemnika jednorazowego (do nabycia w aptece lub w laboratorium), bezpośrednio po spoczynku nocnym (pierwsza poranna porcja moczu) ze środkowego strumienia, pojemnik opisuje się imieniem i nazwiskiem oraz datą urodzenia.

 Pobieranie przygodnej próbki moczu

 na badanie ogólne próbkę moczu pobiera się samodzielnie, bez wcześniejszego przygotowania, w dowolnym czasie i objętości. Aktywność fizyczna oraz nadmierna podaż płynów wpływają na skład moczu, dlatego wykonywanie badania ogólnego w próbce przygodnej zlecane jest jedynie w sytuacjach nagłych. mocz do analizy pobiera się do czystego pojemnika jednorazowego (do nabycia w aptece lub w laboratorium) ze środkowego strumienia, pojemnik opisuje się imieniem i nazwiskiem oraz datą urodzenia. Uwaga ! Należy pamiętać, że jeśli to tylko możliwe badanie powinno być wykonywane w porannej próbce moczu. Przygotowanie noworodka lub małego dziecka do pobrania jednorazowej porannej próbki moczu na badanie ogólne

 osoba przygotowująca się do pobrania próbki moczu od noworodka lub małego dziecka powinna zaopatrzyć się w jednorazowe woreczki do zbierania moczu (apteka), 

 po uprzednim umyciu i wysuszeniu okolic krocza dziecka należy przykleić woreczek do skóry,

 po uzyskaniu odpowiedniej ilości moczu woreczek jak najszybciej odkleić, 

 mocz w woreczku dostarczyć do laboratorium. 

 Transport moczu: 

Próbkę moczu dostarczyć jak najszybciej do laboratorium. Zaleca się, aby transport moczu w temperaturze pokojowej trwał krócej niż 2 godziny. W przypadku utrzymania próbki w temperaturze 2-8 °C czas transportu może wydłużyć się do 4 godzin. 

Przygotowanie i pobranie dobowej zbiórki moczu 

 Przed przystąpieniem do dobowej zbiórki moczu: 

 przygotować czysty, 2-3 litrowy pojemnik w laboratorium uzyskać informację o ewentualnej konieczności dodania do pojemnika na zbierany mocz odpowiedniego stabilizatora i w razie konieczności zaopatrzyć się w taki stabilizator. 

 w dniu rozpoczęcia zbiórki dobowej pierwszą poranną porcję moczu należy oddać do muszli klozetowej. 

 Przeprowadzanie dobowej zbiórki moczu zbiórkę przeprowadza się w okresie 24 godzin (12 godzin w przypadku klirensu kreatyniny), każdą kolejną porcję oddanego moczu należy w całości przenosić do pojemnika przeznaczonego na zbiórkę.

 Zanotować godzinę rozpoczęcia zbiórki, pojemnik ze zbieranym moczem przechowywać w lodówce, zbiórkę prowadzić do następnego dnia, następnego dnia rano zakończyć zbiórkę o godzinie, o której ją rozpoczęto dnia poprzedniego, tj. po 24 godzinach (np. o godz. 7:00, o ile poprzedniego dnia rozpoczęto o 7:00), 

 po zakończeniu zbiórki zawartość pojemnika dokładnie wymieszać, zmierzyć objętość moczu, a następnie odlać próbkę (około 50-100 ml) do jednorazowego pojemnika i dostarczyć do laboratorium, na kartce dołączonej do próbki należy koniecznie podać: dokładny czas rozpoczęcia i zakończenia zbiórki całkowitą objętość zebranego moczu ciężar ciała i wzrost Uwaga ! 

Jeśli z jakiejś przyczyny w okresie 24 godzin pominięto w zbiórce nawet pojedynczą porcję moczu, zbiórkę należy przeprowadzić ponownie w innym dniu. 

Pobieranie moczu do badań mikrobiologicznych 

Mężczyźni i Kobiety 

 Mocz do badania mikrobiologicznego należy pobierać rano, a jeśli to niemożliwe, po 4 godzinach od ostatniego oddania. Tylko w uzasadnionych przypadkach dopuszczalne jest pobieranie moczu niezależnie od pory dnia. Informację taką należy przekazać pracownikowi Punktu Pobrań. Materiał należy pobierać przed włączeniem antybiotykoterapii. W przypadku przebiegającej terapii lekami o działaniu przeciwdrobnoustrojowym należy poinformować o rodzaju leku i okresie przyjmowania. 

 Mocz pobierać przestrzegając poniższych zasad: 

 Zaopatrzyć się w jednorazowy, jałowy pojemnik (dostępny w aptekach). 

 Umyć ręce bieżącą wodą z mydłem i osuszyć jednorazowym ręcznikiem. 

 Dokładnie umyć okolice krocza i cewki moczowej bieżącą wodą z mydłem, osuszyć jednorazowym ręcznikiem: 

 Mężczyźni: 

Po odciągnięciu napletka, dokładnie umyć okolice cewki moczowej, spłukać i osuszyć jednorazowym ręcznikiem.

 Kobiety:

 Dokładnie umyć okolice krocza, jedną ręką rozchylić wargi sromowe odsłaniając ujście cewki moczowej, umyć okolice cewki, spłukać i osuszyć jednorazowym ręcznikiem. 

 Uwaga: 

Zachować kierunek mycia i osuszania: od ujścia cewki w kierunku odbytu. 

 Przed samym pobraniem otworzyć jałowy pojemnik. 

 Pobrać mocz z tzw. środkowego strumienia. 

Pierwszą partię moczu oddać do toalety, drugą partię moczu, nie przerywając strumienia oddać bezpośrednio do pojemnika, maksymalnie do 1/3 jego wysokości.

 Dla uniknięcia przypadkowego zanieczyszczenia bakteriami nie dotykać brzegiem pojemnika okolic narządów płciowych, a dodatkowo, palcami wewnętrznej powierzchni jałowego pojemnika. Pojemnik natychmiast zamknąć, zabezpieczyć przed uszkodzeniem, opisać imieniem i nazwiskiem. Natychmiast po pobraniu pojemnik z moczem dostarczyć do punktu pobrań materiału lub bezpośrednio do laboratorium. 

 Mocz do chwili transportu przechowywać w temperaturze chłodziarki (4-8 °C), maksymalnie do 4 godzin.

 Uwaga: mocz do badania ogólnego i na posiew dostarczać w dwóch oddzielnych pojemnikach: niejałowym i jałowym. 

Instrukcja pobierania moczu u dzieci i noworodków do badań mikrobiologicznych: 

 Mocz do badania pobierać do jałowego pojemnika według zasad podanych dla mężczyzn i kobiet. Jedynie w wyjątkowych sytuacjach mocz pobierać do jałowego woreczka przyklejanego do skóry krocza. 

 Woreczek zakładać rano po wykonaniu zabiegów higienicznych tuż przed oddaniem moczu przez dziecko wg podanych zasad. 

 Woreczek odklejać zaraz po oddaniu moczu, zabezpieczyć przed wylaniem, umieścić w jałowym pojemniku. – NIE PRZELEWAĆ MOCZU. 

 Natychmiast po pobraniu, mocz dostarczyć do punktu pobrań materiału lub bezpośrednio dla laboratorium.

 Mocz do chwili transportu przechowywać w temperaturze chłodziarki (4-8 °C). 

 Uwaga: Taki sposób pobrania sprzyja zanieczyszczeniu moczu florą jelitową, stąd dla uzyskania wiarygodnego wyniku oznaczenia wykonywać w próbkach z co najmniej dwóch oddzielnych pobrań. W przypadku wzrostu flory różnorodnej (dwóch lub więcej drobnoustrojów) wynik jest niewiarygodny.

 Niedopuszczalne jest przelewanie moczu z nocnika. 

Pobieranie krwi do badań

PRZYGOTOWANIE PACJENTA DO POBRANIA KRWI: 

 Na pobranie krwi zgłosić się najlepiej rano (7.00 – 10.00) 

 na czczo-zaleca się (o ile nie ma innych wskazań), by przed pobraniem próbki krwi zachować ok. 12 godzinną przerwę w spożywaniu posiłków.

 Optymalnie, ostatni posiłek poprzedniego dnia powinien być spożyty ok. godz. 18:00. 

W dni poprzedzającym badanie należy unikać obfitych i tłustych posiłków oraz spożywania alkoholu. 

Przed badaniem dozwolone jest wypicie niewielkiej ilości wody.

W przypadku niemowląt i małych dzieci, przed pobraniem krwi dopuszczalne jest podanie lekkiego posiłku. 

Wyjątek stanowi oznaczenie stężenia glukozy.

Pacjent nie powinien palić papierosów. 

 Z zasady badań nie powinno się wykonywać po nieprzespanej nocy i forsownym wysiłku. 

O ile nie ma specjalnych wskazań, bezpośrednio przed pobraniem unikać wysiłku i stresu, nie palić. 

Wskazany jest krótki odpoczynek. 

 Należy poinformować personel pobierający krew o zażywanych lekach, parafarmaceutykach, suplementach i preparatach ziołowych. Lekarz zlecający badanie decyduje, czy w dniu badania lub w okresie poprzedzającym można przyjmować leki. 

 W celu oznaczeń stężenia leku, próbki krwi należy pobierać przed przyjęciem dawki porannej lub w szczycie wchłaniania (maksymalne stężenie), zgodnie z zaleceniem lekarza. 

Preparaty ziołowe mogą wpływać na metabolizm leku.

 Stosowane suplementy, szczególnie biotyna w wysokich dawkach, mogą wpływać na wyniki badań, powodując ich fałszywe zawyżenie lub zaniżenie. Jeśli to możliwe, nie przyjmuj biotyny optymalnie 72h przed pobraniem.

 W tabeli przedstawiono warunki pobierania krwi w celu oznaczania określonych parametrów: 

 Przed pobraniem krwi odpocząć 10 – 15 minut w pozycji siedzącej. Niektóre badania nie wymagają wcześniejszej głodówki, lecz pomimo to pacjent winien zgłosić się na pobranie krwi rano, gdyż zawartość badanych składników krwi waha się dobowo a wartości norm dostosowane są do tej pory dnia.

 Pacjent powinien uprzedzić osobę pobierającą, jeśli mdleje na widok krwi – podjęte zostaną wówczas odpowiednie środki zaradcze.

 Po pobraniu krwi należy zjeść coś pożywnego. 

 Według ogólnie obowiązujących zasad należy: 

 Pobierać na czczo z uwagi na zmiany po posiłku wyników takich badań jak: 

glukoza, 

test tolerancji glukozy, 

insulina,

 peptyd C, 

parametry gospodarki lipidowej (TG, HDL),

 żelazo, 

fosfor, 

kortyzol, 

kwas foliowy

 Pobierać rano z uwagi na rytm dobowy: 

żelazo, 

fosfor, 

potas, 

cynk,

 miedź, 

kortyzol, 

aldosteron,

 prolaktyna (ale nie wcześniej niż 2-3 godz. po przebudzeniu),

 FSH,

 LH,

 TSH, 

hormon wzrostu,

 PTH, 

Testosteron, 

17-OH-progesteron, 

DHEA. 

 Zalecane pobieranie rano, na czczo:

 parametry koagulologiczne (PT, APTT, fibrynogen), 

magnez, 

wapń, 

mocznik, 

kreatynina,

 kw. moczowy, 

prolaktyna, 

białko całkowite, 

bilirubina, 

AST, 

ALT, 

ALP, 

LDH, 

morfologia krwi obwodowej, 

OB

Uwaga: Decyzja o czasie pobrania uzależniona jest od celu badania. W zależności od wskazań, każdy z powyższych parametrów może być pobierany o dowolnej porze, ale interpretacja wyników badania przez lekarza zlecającego powinna uwzględniać czas pobrania materiału. 

 Technika pobierania krwi do badań

Kiedyś podstawowym i uniwersalnym narzędziem do pobierania krwi była igła o średnicy 0,8 mm z zieloną obsadką. Wykorzystywano ją do pobierania krwi z żył i z opuszka palca. Technika zależała od przyzwyczajeń i doświadczenia osoby pobierającej. Krew żylną zasysano strzykawką z tłoczkiem i rozlewano do próbówek albo rezygnowano ze strzykawki i podstawiano próbówkę bezpośrednio pod wylot igły. Takie rozwiązanie miało kilka wad. 

Najpoważniejszą było duże ryzyko kontaktu z zakażoną krwią. Przewrócenie otwartej, wypełnionej krwią próbówki było niebezpieczne, ponieważ krew i inne płyny ustrojowe osób chorych mogą zawierać wirusy albo bakterie i stwarzają ryzyko zachorowania innych osób znajdujących się w laboratorium, w tym także innych pacjentów. 

Zabrudzoną powierzchnię trzeba było oczyścić i zdezynfekować. 

Dla pacjenta oznaczało to ponowne nakłucie i pobranie kolejnej porcji krwi. 

 Zazwyczaj nie jest to bardzo uciążliwe, ale zdarzają się sytuacje, kiedy uzyskanie odpowiedniej objętości materiału jest bardzo trudne. Dobrym przykładem jest pobieranie krwi od noworodków i małych dzieci – każde kolejne pobranie zwiększa stres, a w przypadku wcześniaków powoduje istotny ubytek krwi. 

 Od wielu lat zamiast tych metod stosuje się zamknięte próżniowe systemy do pobierania krwi. Ich konstrukcja i wykonanie różnią się w zależności od producenta, ale zasada działania jest podobna – do wkłucia służy delikatna igła połączona wężykiem z obsadką. Po jednorazowym wkłuciu osoba pobierająca krew wkłada do obsadki kolejno kilka próbówek przeznaczonych do pobierania krwi do różnych badań. Wewnątrz próbówek panuje podciśnienie, dzięki temu krew nie wpływa pod własnym ciśnieniem, tylko jest zasysana, co znacznie skraca czas pobrania. 

Próbówki są wyposażone w zaworki uniemożliwiające wydostanie się krwi, nawet wówczas, gdy pojemnik zostanie przewrócony albo przechylony. Dzięki temu praktycznie wyeliminowano ryzyko kontaktu pracowników z krwią pacjentów.

 Przed kontaktem z kroplą krwi, która czasami pojawia się w miejscu wkłucia po usunięciu igły, chronią jednorazowe rękawiczki. Próbówki są rozszczelniane dopiero w laboratorium, poza punktem pobrań. 

 Krew włośniczkową pobierano w sposób, który zasadniczo nie zmienił się do dziś: po nakłuciu opuszka palca wymasowywano krew do probówki albo zasysano do kapilary. 

 Można spróbować ogrzać okolicę wkłucia pod strumieniem ciepłej wody lub rozmasować to miejsce dłonią przy założonej opasce. Najczęściej nakłuwa się żyły w okolicach zgięcia łokciowego, ale osoba pobierająca krew może zaproponować inne miejsce.

 Powikłania po pobraniu krwi czasem się zdarzają, ale najczęściej nie są one groźne. Zazwyczaj problemy pojawiają się wówczas, gdy: • pierwszym wkłuciem nie udało się wprowadzić igły do naczynia, 

• otwór igły został zatkany fragmentem tkanki uniemożliwiającym wypływ krwi, 

• igła pod wpływem podciśnienia została przyssana do ściany żyły, 

• ścianka naczynia o niewielkiej średnicy została przebita na wylot. W efekcie niezbędne może być manipulowanie wkłutą igłą albo ponowne wkłucie w innym miejscu, co może być nieprzyjemne, ale na pewno niegroźne. Nawet jeśli przy okazji z naczynia wydostanie się trochę krwi i w miejscu wkłucia uformuje się krwiak, należy pamiętać, że nie jest on niebezpieczny i, oczywiście, znika z upływem czasu.