Stopa cukrzycowa

 

Stopa cukrzycowa definiowana jest (według WHO) jako infekcja, owrzodzenie lub zniszczenie głębokich tkanek stopy z obecnością cech neuropatii, lub niedokrwienia o różnym stopniu nasilenia u chorego z cukrzycą.  

W celu dokładniejszej charakterystyki stopy cukrzycowej stosuje się 6-stopniową klasyfikację Wagnera:

• stopień 0 – skóra nienaruszona;

• stopień 1 – owrzodzenie powierzchowne;

• stopień 2 – owrzodzenie głębokie;

• stopień 3 – owrzodzenie głębokie z ropniem lub zapaleniem kości;

• stopień 4 – martwica przodostopia;

• stopień 5 – rozległa martwica całej stopy, wskazania do amputacji.

Rodzaje stopy cukrzycowej wiążą się z głównymi czynnikami jej powstania. Wyróżnia się 3 odmiany stopy cukrzycowej: 

• 65% stanowi stopa cukrzycowa o typie neuropatycznym (z uszkodzeniem włókien nerwowych),  
• kilkanaście procent to stopa o typie naczyniowym,  
• a około 25% to typ mieszany.  

Im wyższe poziomy cukru (hiperglikemia), tym większe ryzyko powikłań.

Oprócz hiperglikemii na przewlekle powikłania mają wpływ insulinooporność, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia lipidowe, palenie tytoniu, dysfunkcja śródbłonka i nadkrzepliwość krwi. 

Stopa cukrzycowa neuropatyczna – objawy

Najbardziej typowymi objawami stopy neuropatycznej są:

• poważne, ale bezbolesne uszkodzenia (rany),
• bóle neuropatyczne, które nasilają się w nocy (w pozycji leżącej), brak dolegliwości bólowych podczas ruchu; bóle neuropatyczne to uczucie drętwienia, pieczenia, kłucia w stopach, ból tępy lub przeszywający; niekiedy występuje przeczulica – delikatny dotyk np. pościeli sprawia ból,
• kołyszący chód.

Podczas podstawowego badania stóp przez diabetologa lub podologa, w przypadku stopy neuropatycznej:

• na tętnicy grzbietowej jest wyczuwalne tętno,
• brak czucia wibracji,
• brak odczuwania zimna i ciepła,
• upośledzenie czucia głębokiego.

Jak wygląda stopa cukrzycowa powstała w wyniku neuropatii?

• skóra na stopie jest ciepła i różowa,
• brak potliwości,
• skóra stóp przesuszona, stwardniała,
• występują modzele i nagniotki,
• występują zniekształcenia stóp, wynikające z uszkodzeń kości i ścięgien, zaników mięśni.

Stopa cukrzycowa niedokrwienna – objawy

Niedokrwienie w cukrzycy dotyczy przeważnie kończyn dolnych. Przyczyną uszkodzenia stopy są zmiany miażdżycowe w dużych naczyniach i jej niedostateczne ukrwienie.

Najbardziej typowymi objawami stopy niedokrwiennej są:

• bóle stóp w ruchu i w spoczynku.

Podczas podstawowego badania stóp przez diabetologa lub podologa, w przypadku stopy niedokrwiennej stwierdza się:

• brak tętna na tętnicy grzbietowej stopy,
• czucie niezmienione.

Jak wygląda stopa cukrzycowa powodowana niedokrwieniem?

• skóra stóp jest zimna, gładka i lśniąca,
• występuje potliwość stóp,
• struktura kości jest prawidłowa,
• stopy wyglądają na sine, występują „niebieskie” palce,
• przy uniesieniu kończyny skóra wyraźnie blednie,
• zanik podskórnej tkanki tłuszczowej,
• utrata włosów na palcach i grzebiecie stopy,
• pogrubienie paznokci,
• grzybica paznokci,
• skłonność do powstawania zmian martwiczych.

Inne objawy stopy cukrzycowej, które powinny wzbudzić niepokój to:

• pojawienie się w obrębie stopy rany lub ropnego wycieku;
• pulsowanie lub ból w obrębie stopy;
• wyczuwalny, zmieniony zapach stopy;
• wzmożone ocieplenie fragmentu stopy lub całej stopy;
• zmiana koloru owrzodzenia lub całej stopy;
• zmiana kształtu stopy lub obrzęk, nawet po niewielkim urazie.

 

Terapia stopy cukrzycowej musi obejmować jednocześnie postępowanie miejscowe, a także ogólnoustrojowe. W leczeniu pacjenta ze stopą cukrzycową powinni uczestniczyć lekarze różnych specjalności: diabetolog, chirurg, rehabilitant, ortopeda, a także szewc, podiatra oraz edukator. 

Ogromnie ważne jest wyrównanie metaboliczne pacjenta, co oznacza dbałość o prawidłowe wartości zarówno poziomów cukru, jak i ciśnienia tętniczego, lipidów oraz zmniejszenia nasilenia agregacji płytek krwi (np.za pomocą kwasu acetylosalicylowego). Najczęściej zespół stopy cukrzycowej jest wskazaniem do włączenia insuliny, modyfikacji nawyków żywieniowych, redukcji masy ciała, podjęcia aktywności fizycznej oraz zaprzestaniu palenia.  

Pielęgnacja stopy cukrzycowej.

W codziennej, domowej pielęgnacji stóp u chorego na cukrzycę obowiązuje kilka zasad: 

• po zdjęciu obuwia i skarpet należy sprawdzić stan stóp – czy nie ma otarć, skaleczeń, ran etc., 
• mycie stóp powinno być w letniej wodzie o temperaturze około 37°C – nie można jednak długo moczyć stóp, mydło powinno być łagodne, o pH zbliżonym do pH skóry, 
• bardzo ważne jest dokładne osuszenie stóp, zwłaszcza przestrzeni między palcami, 
• stopy należy natłuszczać, można stosować maści i kremy z mocznikiem (max. 10–15%) oraz tłustą maść z witaminą A; omijamy jednak miejsca między palcami, 
• ogromnie ważny jest sposób obcinania paznokci – powinny wystawać nieznacznie poza opuszkę palca, raczej należy używać pilnika niż nożyczek czy cążek, a najlepiej zrobić to w gabinecie podologicznym,
• można używać delikatnego pumeksu, nigdy żyletki, metalowej tarki. 

·         Skuteczną metodą leczenia rany jest także Miejscowa terapia podciśnieniowa ( NPWT).

·         Chorą kończynę należy odciążać jak to tylko możliwe, aby zapewnić jej optymalne warunki do gojenia. Potrzebne może być poruszanie się o kulach lub na wózku inwalidzkim, 

 

U pacjentów z niedożywieniem lub zagrożonych jego rozwojem z pomocą przyjść może żywność specjalnego przeznaczenia medycznego np. doustne preparaty odżywcze, takie jak Nutridrink Skin Repair (dawniej Cubitan)

Jak zapobiegać powstaniu stopy cukrzycowej? 

• noszenie wygodnego obuwia,
• unikanie wąskich “nosków”, wysokich obcasów, nieprzepuszczającego powietrza materiału buta, 
• zaleca się noszenie wkładek terapeutycznych silikonowych lub żelowych, dobranych do każdej pary butów i indywidualnie – najlepiej na podstawie badania sił nacisku na poszczególne części stopy (pedobarografia),
• odpowiednio dobrane skarpety, z naturalnego włókna roślinnego (bawełny, lnu, bambusa), z szerokim, nieuciskającym ściągaczem, 
• nie wolno przyklejać plastra bezpośrednio do rany na skórze,
• jeśli stopa jest zdeformowana, np. palce nachodzą na siebie, należy je oddzielać od siebie gazikiem lub przekładkami silikonowymi. 
• Osoby z cukrzycą powinny także zrezygnować z palenia papierosów.
• Każdego dnia przez założeniem butów należy sprawdzić czy nie znalazły się w nich np. kamyczki lub inne zanieczyszczenia, które mogłyby powodować uszkodzenia stopy podczas chodzenia.
•  

• unormować glikemie, unikać wahań glikemii,
• prowadzić zdrowy tryb życia, być aktywnym, unikać używek,
• codziennie kontrolować stan stóp, a w razie zauważenia zmian, ran, odbarwień, otarć pilnie skonsultować się z lekarzem,
• nie chodzić boso, w japonkach ,na skarpetach
• paznokcie skracać najlepiej pilnikiem,
• na suchą, zrogowaciałą skórę stosować kremy z mocznikiem (nie należy stosować preparatów z zawartością kwasów ani usuwać zrogowaciałego naskórka ostrymi narzędziami),
• nie rozgrzewać stóp,
• nie stosować długich kąpieli stóp (sprzyja to wnikaniu bakterii i grzybów w głąb naskórka).
• Skóra stóp diabetyków często jest przesuszona i zgrubiała. Nie poci się. Aby utrzymywać ją w dobrej kondycji i zachować jej elastyczność, konieczne jest regularne nawilżanie i natłuszczanie skóry. Składnikiem kremów do stóp dla diabetyków często jest mocznik, który w niższym stężeniu ma właściwości nawilżające, a w wyższym – złuszczające.

Preparaty do dezynfekcji i opatrywania ran

Każde przerwanie ciągłości skóry na stopie u osoby chorującej od wielu lat na cukrzycę może przekształcić się w trudno gojącą się ranę. Dlatego tak ważne jest, by każda, nawet najmniejsza rana na stopie została zdezynfekowana i odpowiednio zabezpieczona. Pacjenci z cukrzycą powinni mieć w apteczce preparat do dezynfekcji oraz opatrunki do zabezpieczenia rany i utrzymania jej w sterylnych warunkach.

Opatrunki specjalistyczne na stopę cukrzycową

Zmiany martwicze na stopie, owrzodzenia, głębokie pęknięcia skóry, infekcje wymagają specjalistycznego leczenia (interwencji chirurga lub podologa), a następnie stosowania różnego rodzaju opatrunków specjalistycznych, dobranych do charakteru urazu. W aptekach można znaleźć rożnego rodzaju opatrunki (ze srebrem, hydrożelowe, piankowe) przyspieszające gojenie ran na stopie cukrzycowej.

 

Ważne! Szacuje się, że ciągu roku od wyleczenia stopa cukrzycowa rozwija się ponownie nawet u 40% chorych.