Algorytm wykonania inhalacji

 

Podawanie leków przez układ oddechowy

Zabieg polega na wprowadzeniu do układu oddechowego aktywnych substancji leczniczych w formie aerozolu (zawiesiny płynnych lub stałych cząsteczek), inhalacji, nebulizacji lub podawania tlenu.

W literaturze pojęcia inhalacja i nebulizacja są często stosowane zamiennie. Tymczasem termin nebulizacja odnosi się do zabiegów z użyciem nebulizatora – pojemnika na lek, w którym następuje przekształcenie leku z formy ciekłej w mgiełkę.

Cele zabiegu

• terapeutyczny,

• profilaktyczny.

Wskazania

Do najczęstszych wskazań terapii inhalacyjnej zalicza się:

• obturacyjne i przewlekłe schorzenia płuc, np. przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP),

• ostre i przewlekłe stany zapalne dróg oddechowych, np. zapalenie krtani, oskrzeli,

• przygotowanie do gimnastyki oddechowej i drenażu ułożeniowego,

• profilaktykę niedodmy i zapalenia płuc.

Przeciwwskazania

• ciężka niewydolność serca,

• wyniszczające choroby układu oddechowego, np. gruźlica, nowotwory,

• krwotok z dróg oddechowych

Powikłania

Do głównych powikłań i zagrożeń podczas stosowania terapii inhalacyjnej zalicza się:

• zakażenie przez drobnoustroje znajdujące się w zastosowanym sprzęcie i przewodach,

• zadziałanie leków na śluzówki oka,

• skutki uboczne wynikające z działań niepożądanych podanego leku, np. ostra duszność, przyspieszona czynność serca, niepokój, zawroty głowy, ogólny niepokój, mroczki przed oczami.

Zasady

Poza zasadami dotyczącymi leków w przypadku leków wziewnych w formie inhalacji, należy pamiętać o:

• poinformowaniu pacjenta o czasie trwania nebulizacji (do 15 min),

·         konieczności przyjęcia odpowiedniej pozycji (siedzącej lub półsiedzącej, a w przypadku inhalatorów proszkowych może być to również pozycja stojąca),

• poinformowaniu pacjenta, aby przed zabiegiem i po nim w okresie od

30 do 60 min nie spożywał posiłków (ryzyko wymiotów),

• poinformowaniu pacjenta, że przez 30 min po inhalacji nie należy palić

papierosów, wychodzić na zimne powietrze i głośno mówić,

• poinformowaniu pacjenta, że po zastosowaniu leków z glikokortykosteroidami, kromonów (leki stosowane np. w alergiach) należy wypłukać jamę ustną (przy zastosowaniu maski opłukać twarz wodą

lub nasmarować ją kremem przed zabiegiem), aby zapobiec infekcjom grzybiczym,

• stosowaniu zabiegów fizykoterapeutycznych, np. oklepywanie płuc,

drenaż ułożeniowy po zastosowaniu leków mukolitycznych (rozrzedzających wydzielinę),

• poinformowaniu pacjenta, że przed zabiegiem powinien:

∘ zdjąć okulary lub szkła kontaktowe,

∘ wykonać ewentualnie demakijaż twarzy,

∘ oczyścić jamę nosową z wydzieliny,

∘ przyjąć odpowiednią pozycję, najlepiej półwysoką lub wysoką z głową lekko odchyloną do tyłu, a w razie konieczności pozycję na boku z głową lekko odchyloną ku tyłowi

• wywietrzeniu pomieszczenia przed zabiegiem (inhalacje z użyciem maski lub z glikokortykosteroidami),

• konieczności zastosowania przerwy pomiędzy podawaniem kilku leków wziewnych: 3‒5 min w przypadku leków mukolitycznych, 30‒60 s w przypadku leków przeciwzapalnych,

• rozcieńczeniu leków do inhalacji jedynie 0,9% NaCl lub 0,45% NaCl do 3‒4 ml objętości,

• skontrolowaniu stanu zdrowia chorego pod kątem wychwycenia przeciwwskazań (należy sprawdzić ciśnienie tętnicze krwi, tętno, oddech) przed podaniem leku – o podaniu leku decyduje pielęgniarka/ lekarz, opiekun zgłasza wszelkie zaobserwowane objawy podczas i po przyjęciu leku,

• korzystaniu ze sprzętu jednorazowego użytku w celu zmniejszenia ryzyka zakażeń (w warunkach konieczności ponownego użycia np. wąsów tlenowych, należy wymieniać je przynajmniej co kilka

dni. Zakazane jest stosowanie tych samych przewodów, masek itp. u kilku osób),

• dbaniu o czystość i prawidłowy stan techniczny stosowanego urządzenia (należy je czyścić i eksploatować zgodnie z zaleceniami producenta).

Podział inhalatorów

• inhalatory elektryczne (nebulizatory):

∘ ultradźwiękowe – wytwarzają aerozol podgrzany do temperatury ciała dzięki wytwarzaniu fali akustycznej,

∘ pneumatyczne – wytwarzają aerozol pulsująco.

• inhalatory ciśnieniowe z dozownikiem pojedynczych dawek MDI – lek zawieszony w płynnym nośniku w zbiorniku z metalu, przez przystawkę przenoszony do jamy ustnej; elementem dodatkowym może

być komora inhalacyjna (tzw. spejser);

• inhalatory proszkowe – lek wprowadzany jest do organizmu podczas

głębokiego wdechu:

∘ jednodawkowe – lek znajduje się w kapsułkach, które ładuje się

pojedynczo do urządzenia,

∘ typu Dysk – pojedyncza dawka leku uwalniana z zafoliowanej taśmy,

∘ typu Turbuhaler – dawka do jednej dozy pobierana z zasobnika

• inhalatory ciśnieniowe z dozownikiem uruchamianym wdechem (bez przystawki),

• inhalatory nowej generacji, np. wytwarzające tzw. miękką mgłę.

Podawanie leków wziewnych za pomocą inhalatora elektrycznego – nebulizacja

Przybory, materiały i środki

Do wykonania zabiegu są potrzebne:

• środek leczniczy (zgodny ze zleceniem),

• środki ochrony indywidualnej,

• miska nerkowata,

• lignina/ ręcznik papierowy/ chusteczki higieniczne jednorazowe,

• ręcznik jednorazowy/ serweta/ podkład jednorazowy do zabezpieczenia ubrania pacjenta,

• inhalator,

• ustnik lub maska,

• ewentualnie 0,9% lub 0,45% NaCl (jeżeli lek wymaga rozcieńczenia),

• ewentualnie pojemnik z wodą do płukania ust, krem do twarzy,

• pojemnik na odpady medyczne.

Algorytm – kolejność wykonywania czynności

1. Zapoznaj się ze zleceniem i sprawdź tożsamość pacjenta/ podopiecznego. Uzyskaj zgodę na zabieg. Omów zasady  wykonania zabiegu, w tym te dotyczące spożywania posiłku.

2. Wykonaj czynności przygotowawcze: mycie i dez rąk ,przygotuj niezbędne przybory, materiały i środki.

3. Załóż środki ochrony osobistej.

4. Przygotuj inhalator zgodnie z instrukcją urządzenia.

5. Wlej lek (lub roztwór leku) do komory inhalatora.

6. Pomóż pacjentowi zająć pozycję siedzącą lub półsiedzącą.

7. Zabezpiecz ubranie chorego, np. podkładem.

8. Ułóż ligninę i miskę nerkowatą na wydzielinę z odkrztuszania w zasięgu rąk chorego

9. Poinformuj pacjenta, aby podczas przyjmowania leku oddychał spokojnie, ale głęboko (od 8 do 12 oddechów/ min).

10. Włącz urządzenie.

11. Obserwuj chorego i urządzenie podczas inhalacji.

12. Pomóż choremu w odkrztuszaniu wydzieliny

13. W przypadku chorego niesamodzielnego, wycieraj wydzielinę z dróg oddechowych.

14. Wyłącz inhalator po 5 (lub maksymalnie 15) minutach.

15. Zastosuj  płukanie ust.

16. Wykonaj czynności porządkowe:

a) rozłącz elementy inhalatora,

b) zdezynfekuj obudowę inhalatora,

c) pozostałe elementy urządzenia (dysze, pojemniki, ustnik itp.) umyj w ciepłej wodzie z dodatkiem detergentu, wypłucz i osusz (jeśli jest to urządzenie pacjenta, np. w domu chorego) lub przekaż do sterylizacji,

d) umyj i zdezynfekuj ręce.

17. Poinformuj pacjenta o konieczności wstrzymania się od jedzenia, palenia, głośnego mówienia, wychodzenia na zimne powietrze przez 30 min po zabiegu.

18. Udokumentuj wykonany zabieg.

19. Zgłoś pielęgniarce/ przełożonemu ewentualne zaobserwowane nieprawidłowości.

Podawania leków wziewnych za pomocą inhalatora ciśnieniowego MDI

Przybory, materiały i środki

Do wykonania zabiegu są potrzebne:

• środek leczniczy (zgodny ze zleceniem),

• środki ochrony indywidualnej,

• miska nerkowata,

• lignina/ ręcznik papierowy/ chusteczki higieniczne jednorazowe,

• inhalator,

• pojemnik na odpady medyczne.

Algorytm – kolejność wykonywania czynności

1. Zapoznaj się ze zleceniem i sprawdź tożsamość pacjenta/ podopiecznego. Uzyskaj zgodę na zabieg.

2. Wykonaj czynności przygotowawcze: mycie i dez rąk ,przygotuj niezbędne przybory, materiały i środki.

3. Załóż środki ochrony osobistej.

4. Pomóż pacjentowi zająć pozycję siedzącą lub półsiedzącą. Lek może być przyjęty również w pozycji stojącej.

5. Pomóż choremu w oczyszczeniu nosa z wydzieliny.

6. Wstrząśnij pojemniczkiem około 5 razy.

7. Odsłoń ustnik (zdejmij kapturek lub zatyczkę), ewentualnie zamontuj przystawkę rezerwuarową (komorę inhalacyjną), ustnik.

8. Poucz pacjenta, w jaki sposób przyjąć lek, a w przypadku chorego niesamodzielnego:

a) ustaw inhalator pionowo podstawą do góry,

b) pomóż choremu uchwycić urządzenie: kciuk ręki dominującej

chwyta podstawę, a palec wskazujący górną część urządzenia,

c) poproś, aby chory odchylił głowę do tyłu i objął wargami ustnik,

d) poinstruuj chorego, aby wziął głęboki wdech i w tym samym momencie uwolnił lek poprzez

dociśnięcie metalowego pojemnika – może w tym pomóc opiekun (w niektórych dozownikach

konieczne jest wykonanie kilku głębokich wdechów po uwolnieniu wziewki),

e) jeśli lek ma być zaaplikowany do jamy nosowej: należy wprowadzić aplikator do jednego otworu nosowego, zamknąć drugi otwór, a następnie podać lek.

9. Wyjmij inhalator i poproś pacjenta, aby wydech wykonał przy zamkniętych ustach, a przy aplikacji donosowej przy zaciśniętym otworze nosowym

10. Obserwuj chorego po aplikacji leku.

11. Wykonaj czynności porządkowe:

a) załóż zatyczkę,

b) przystawkę rezerwuarową oraz ustnik umyj i osusz (nie wycieraj, aby nie doszło do elektryzowania się i przylegania cząsteczek leku podczas inhalacji),

c) zdejmij rękawiczki, umyj i zdezynfekuj ręce.

12. Udokumentuj wykonany zabieg.

13. Zgłoś pielęgniarce/ przełożonemu ewentualne zaobserwowane nieprawidłowości.

Rys. 2. Inhalator MDI – uwalnianie dawki leku

Podawanie leków wziewnych za pomocą inhalatora proszkowego

Przybory, materiały i środki

Do wykonania zabiegu są potrzebne:

• środki ochrony osobistej,

• inhalator lub inhalator z lekiem,

• lek,

• pojemnik na odpady medyczne

Algorytm – kolejność wykonywania czynności

1. Zapoznaj się ze zleceniem i sprawdź tożsamość pacjenta/ podopiecznego. Uzyskaj zgodę na zabieg.

2. Wykonaj czynności przygotowawcze: mycie i dez rąk, przygotuj niezbędne przybory, materiały i środki oraz umyj higienicznie ręce.

3. Załóż środki ochrony osobistej.

4. Pomóż pacjentowi zająć pozycję siedzącą lub półsiedzącą. Lek może być przyjęty również w pozycji stojącej.

5. Zdejmij nasadkę i otwórz inhalator.

6. Wyjmij kapsułkę z lekiem i włóż ją do komory inhalatora. W inhalatorze typu Dysk umieść lek przy użyciu suwaka. Natomiast w urządzeniu Turbuhaler załaduj porcję leku w podstawie urządzenia przez przekręcenie w prawo do oporu, a następnie w lewo.

7. Przekręć ustnik przeciwnie do kierunku strzałki.

8. Ustaw pionowo urządzenie, naciśnij przycisk w podstawce (nastąpi przekłucie kapsułki), zwolnij przycisk.

9. Poproś chorego, aby wykonał głęboki wydech, a następnie odchylił nieco głowę do tyłu

10. Podaj pacjentowi ustnik inhalatora do ust i poproś, aby objął go szczelnie ustami (urządzenie należy ustawić poziomo).

11. Poproś, aby pacjent wziął szybki, głęboki wdech, a następnie wstrzymał oddech po usłyszeniu charakterystycznego dźwięku z urządzenia (ok. 3‒5 s).

12. Wyjmij inhalator i poproś, aby pacjent wykonał wydech.

13. Otwórz inhalator i sprawdź, czy lek został w całości uwolniony z kapsułki. Jeśli nie, powtórz czynności opisane w punktach 9‒12.

14. Wyjmij pustą kapsułkę z urządzenia.

15. Nałóż nasadkę inhalatora.

16. Sprawdź stan pacjenta po podaniu leku pod kątem działań niepożądanych.

17. Wykonaj czynności porządkowe: zdejmij rękawiczki, umyj i zdezynfekuj ręce.

18. Udokumentuj wykonany zabieg.

19. Zgłoś pielęgniarce/ przełożonemu ewentualne zaobserwowane nieprawidłowości.