Odżywianie
Odżywianie należy do podstawowych fizjologicznych potrzeb człowieka składa się z czterech etapów:
Dostarczenie organizmowi środków żywnościowych i płynów;
Trawienie pokarmów,
Wchłanianie związków odżywczych i wody,
Przyswajanie związków odżywczych.
Czynniki wpływające na potrzeby pokarmowe:
Wiek
Płeć
Tryb życia
Rodzaj wykonywanej pracy
Stan zdrowia
Klimat
Zalecenia żywieniowe(w szczególności dla osób starszych)
spożywanie codziennie różnorodnych produktów spożywczych,
zwiększenie spożycia niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, skrobi i błonnika pokarmowego.
ograniczenie spożycia soli, cukru, tłuszczu, alkoholu,
kontrola masy ciała.
spożywanie posiłków 5x dziennie (śniadanie, drugie śniadanie, obiad, podwieczorek, kolacja) - przerwy między posiłkami nie powinny być dłuższe niż 4-6 godzin.
Składniki odżywcze są wykorzystywane przez organizm jako materiał budulcowy (białko, składniki mineralne),
energetyczny i zapasowy (węglowodany, tłuszcze)
regulatorowy (witaminy, składniki mineralne).
Białka pełnowartościowe zwierzęce: mięso, mleko, jaja.
Niepełnowartościowe roślinne: nasiona fasoli, soi, grochu.
Tłuszcze roślinne (oleje, margaryny miękkie) zawierają NNKT, obniżają poziom cholesterolu i zwierzęce (masło, słonina, smalec) – podnoszą poziom cholesterolu.
Węglowodany proste: fruktoza, glukoza, galaktoza.
Węglowodany złożone dwucukry: laktoza, sacharoza, maltoza.
Wielocukry: skrobia, błonnik. pektyny.
Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach: A, D, K, E.
Witaminy rozpuszczalne w wodzie: B1, B2, PP, B6, H, B12, kwas foliowy i Wit. C.
Sole mineralne: wapń, fosfor, potas , magnez, chlor, siarka, sód.
Mikroelementy: żelazo, cynk, miedź, jod, mangan, kobalt, fluor, selen, chrom.
Dobowe zapotrzebowanie:
węglowodany - 55-60%,
tłuszcze - 25-30% (w tym nienasycone kwasy tłuszczowe w ilości stanowiącej przynajmniej4% energii),
białka - 12-15% całodziennej puli energetycznej 1g na 1kg. m.c.
woda - 1,5-2,0 l/dobę.
Osoby w wieku do 75 r.ż. potrzebują około 2300 kcal.
Osoby w wieku po 75 r.ż. potrzebują około 2100 kcal.
Ocena stanu odżywienia
Wskaźnikiem w ocenie stanu odżywiania jest
BMI (body mass index)
kg/m² = masa ciała (kg) : (wzrost m)²
Wartości:
poniżej 18,5 niedowaga
18,5-24,9 waga prawidłowa
25,0-29,9 nadwaga
30,0-34,9 I stopień otyłości
35,0-39,9 II stopień otyłość
powyżej 40,0 III stopień otyłości
Niedożywienie
Stan organizmu, który jest wynikiem stosowania długotrwałej diety ubogiej jakościowo i ilościowo w składniki odżywcze. Niedożywieniu towarzyszy znaczny spadek masy ciała, złe samopoczucie, osłabienie, obniżenie nastroju lub rozdrażnienie.
Niedożywienie organizmu może przyczyniać się do rozwoju wielu schorzeń lub zaostrzać przebieg chorób przewlekłych. Należy więc podjąć odpowiednie kroki, aby nie dopuścić do niedożywienia osób starszych.
Niedowaga jest to stan niedoboru masy ciała i zmniejszenia masy mięśniowej, występująca u osób z BMI poniżej 18,5.
Nadwaga występuje u osób dorosłych z BMI powyżej 25. Jest to stan nadmiaru tkanki tłuszczowej w organizmie.
Otyłość to nadmierna kumulacja tkanki tłuszczowej w organizmie, przewyższająca jego fizjologiczne potrzeby i możliwości adaptacyjne. Otyłość stwierdza się, jeżeli tkanka tłuszczowa stanowi więcej niż 20% całkowitej masy ciała u mężczyzn i 25% u kobiet.
Wskaźnik WHR
Wskaźnik dystrybucji tkanki tłuszczowej, określający rodzaj sylwetki ciała (sylwetka w kształcie gruszki lub jabłka) oraz typ otyłości (otyłość brzuszna lub pośladkowo-udowa).
WHR = obwód talii w cm/obwód bioder w cm
Dieta - to specjalny sposób odżywiania, z określeniem jakości i ilości pokarmów. Odpowiednia do stanu zdrowia dieta ma za zadanie dostarczenie choremu wszystkich potrzebnych składników pokarmowych - przy uwzględnieniu jego schorzenia.
Lekkostrawna
Stosowana w stanach gorączkowych, zaburzeniach żołądkowo-jelitowych, u osób długotrwale leżących; wyklucza potrawy wędzone, smażone, tłuste, pikantne, surowe owoce oraz pokarmy zawierające duże ilości błonnika. Ponieważ błonnik jednak jest potrzebny, w diecie lekkostrawnej należy go szukać w dojrzałych owocach (ale najlepiej obierać ze skórki i usuwać pestki), młodych warzywach (usuwać włókna), pieczywie pszenno - razowym.
Podaje się czerstwe, białe pieczywo, chude, gotowane mięso cielęce i drób, chude ryby, świeże mleko i jajka.
Potrawy można gotować w wodzie lub na parze, piec w folii lub pergaminie.
Ubogobiałkowa (niskobiałkowa)
Stosowana przy niewydolności nerek i wątroby. Służy zapobieganiu kumulacji zbędnych składników przemiany materii. Przy tej diecie należy kontrolować gospodarkę wodną i elektrolitową.
Zaleca się produkty zawierające białko zwierzęce ze znacznym ograniczeniem ilości białka roślinnego. Należy wyeliminować wywary z mięs, podroby, grzyby, makarony, kasze i produkty roślinne zawierające dużą ilość białka. Dieta dopuszcza spożywanie 0,2-0,7 g/kg białka w stosunku do masy ciała.
Bogatobiałkowa
Stosowana m. in. przy niedoczynności tarczycy, zawale mięśnia sercowego, niedożywieniu białkowym, po oparzeniach. Celem jej jest dostarczenie organizmowi odpowiednich do odbudowy tkanek ilości białka. Zawartość białka w diecie wynosi 1,5-2g na kg/mc na dobę. Białko zwierzęce powinno stanowić 2/3 ilości. Podstawowymi produktami są: chude mięsa cielęce, wołowe i drobiowe, gotowane bądź pieczone w foli, a także wędliny drobiowe, mleko i jego przetwory oraz jaja.
Ubogotłuszczowa
Polega na zmniejszeniu aktywności wydzielniczej układu pokarmowego. Polecane są chude gotowane mięsa, wędliny, pszenne pieczywo, chude mleko i ser, wszystkie owoce w postaci soków i przecierów oraz warzywa. Stosowana w stanach zapalnych pęcherzyka żółciowego i chorób dróg żółciowych i trzustki.
Przeciwwskazane są potrawy ciężkostrawne, zawierające tłuszcz zwierzęcy, cholesterol (smalec, słonina, boczek, wzdymające ostre przyprawy oraz błonnik).
Niskokaloryczna
Polega na ograniczeniu podaży energii do 1000-1500 kcal na dobę i redukcji masy ciała. Stosuje się w otyłości, miażdżycy, nadciśnieniu tętniczym. Wyklucza się produkty wysokokaloryczne (cukier, słodycze, białe pieczywo, kasze, potrawy mączne tłuste mięso i wędliny, tłuste ryby, wywary, sosy i alkohol). Zaleca się chude mleko i jego przetwory, jaja, chude mięso, ryby (dorsz, sandacz), warzywa, owoce (jabłka).
Bogatoenergetyczna
Jej głównym celem jest zwiększenie podaży energii i składników odżywczych powyżej zapotrzebowania w celu uzupełnienie niedoborów. Polega na podawaniu około 5-6 lekkostrawnych posiłków. Dieta u osób z niedowagą powinna być wysokoenergetyczna, jednocześnie lekkostrawna.
Oszczędzająca
Polega na ograniczeniu podaży produktów pobudzających wydzielanie soku żołądkowego i błonnika. Stosowana przy chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, nieżycie jelit. Zaleca się spożywanie posiłków powoli, często 5-7 x dziennie. Wskazane są potrawy z produktów mlecznych (twaróg, śmietanka), masło, jaja na miękko, chude mięso, pszenne pieczywo, ziemniaki gotowane puree, bawarka i pieczone jabłko. Wszystkie potrawy gotowane są na wodzie lub na parze. Należy wyeliminować lub znacznie ograniczyć produkty z dużą zawartością błonnika (otręby, pieczywo razowe, kasz gryczana), rośliny kapustne i strączkowe oraz wywary z mięs i warzyw, potrawy pikantne, smażone i pieczone w tradycyjny sposób, sól, sosy, soki, wody gazowane, ryby marynowane i wędzone a także używki.
Bogatoresztkowa
Stosowana przy zaparciach i zaburzeniach czynnościowych jelit. Celem diety jest pobudzenie motoryki jelit i uregulowanie ich czynności, bez zastosowania środków farmakologicznych. Największy wpływ na pobudzenie perystaltyki mają otręby pszenne oraz gruboziarniste produkty zbożowe. Wskazane jest zwiększenie ilości wypijanych płynów.
Przy zaparciach:
zwiększyć ilość płynów w diecie 2-2,5 l/dobę,
wypijać na czczo ½ szklanki wody przegotowanej z miodem,
spożywać 3-3 x dziennie po łyżce otrąb (np. z jogurtem),
wzbogacić dietę w suszone owoce, miód, kefir, jogurt, kawę, kompoty z suszu, soki, masło, oliwę z oliwek, surówki, siemię lniane, rosoły i buliony,
wykluczyć produkty spowalniające perystaltykę jelit takie jak: kluski, białe pieczywo, ryż, kaszę mannę, mąkę ziemniaczaną,
wyeliminować mocną herbatę, produkty powodujące wzdęcia: groch, fasola, warzywa kapustne
Papkowata
Stosowana u osób, które mają trudności z rozdrabnianiem i pokarmu i połykaniem - w schorzeniach jamy ustnej i przełyku.
Dieta kleikowa
Składa się z kleiku z ryżu, kaszy jęczmiennej, płatków owsianych na wodzie, lekko osłodzonej herbaty i namoczonych sucharków. Stosowana 2-3 dni przy ostrym nieżycie żołądka oraz zabiegach operacyjnych na żołądku, dwunastnicy, drogach żółciowych.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz