Dieta w SM

Najczęstszymi objawami SM są zaburzenia mowy i wzroku, trudności z utrzymaniem równowagi, problemy z koordynacją ruchów oraz spastyczność mięśni. Nadal nie są znane przyczyny choroby, aczkolwiek jednym z branych pod uwagę czynników jest sposób żywienia.

Skuteczności diety w stwardnieniu rozsianym jednoznacznie nie potwierdzono, aczkolwiek uważa się, że wprowadzenie właściwej terapii żywieniowej u chorych na SM, pozwala uniknąć niedoborów pokarmowych oraz może łagodzić objawy choroby oraz wpływać na efektywność leczenia farmakologicznego. Przypuszcza się także, że zaostrzenie niektórych objawów stwardnienia rozsianego może wynikać ze źle zbilansowanej diety. Zwraca się tu szczególnie uwagę na: nadmiar nasyconych kwasów tłuszczowych, niedobór wielonienasyconych kwasów tłuszczowych oraz niedobór witamin antyoksydacyjnych (C, E i β-karotenu), witaminy D, B12 oraz kwasu foliowego w diecie.

Kolejnym istotnym czynnikiem mogącym zapobiegać SM jest odpowiednie spożycie witaminy B12 i kwasu foliowego. Objawami niedoboru tych witamin są zaburzenia funkcjonowania OUN wynikające z demielinizacji mózgu i nerwów obwodowych.

Niedoborom tych witamin często towarzyszy zwiększone stężenie homocysteiny uznawanej za przyczynę chorób neurodegeneracyjnych. Zwiększone stężenie homocysteiny obserwuje się u pacjentów z SM, stąd sugestia, że duże stężenie homocysteiny oraz małe stężenia folianów i witaminy B12 mogą się wiązać z ryzykiem rozwoju tej choroby.

Podobne spostrzeżenia dotyczą witaminy D. Za jej udziałem w patomechanizmie stwardnienia rozsianego przemawia kilka czynników: małe stężenie witaminy D, jej zmniejszone spożycie, ograniczona aktywność na świeżym powietrzu oraz predyspozycja do stwardnienia rozsianego związana z wariantami genetycznymi zmniejszającymi stężenie witaminy D. W badaniach zaobserwowano, że na obszarach położonych na wyższych szerokościach geograficznych (gdzie istnieje większa możliwość skutecznej syntezy skórnej wit. D) oraz w populacjach charakteryzujących się dużym spożyciem tłustych ryb morskich bogatych w witaminę D, występuje mniejsza zachorowalność na SM. Są także badania, które wskazują, że małe stężenie witaminy D we krwi oraz mała jej podaż z pożywieniem dodatnio koreluje z ryzykiem wystąpienia SM.

Z innych składników żywności korzystnych w kontekście SM należy zwrócić uwagę na konieczność zwiększenia udziału kwasów omega-3 w diecie. Kwasy omega-3, a dokładniej kwas eikozapentaenowy (EPA) i dokozaheksaenowy (DHA), są niezbędne do prawidłowego rozwoju mózgu i właściwej pracy OUN. Wielu badaczy wskazuje na poprawę funkcjonowania OUN na skutek zwiększonego spożycia omega-3. Niektórzy wskazują nawet na łagodzenie objawów SM przy odpowiednim spożyciu kwasów omega-3.

Małe stężenie witamin antyoksydacyjnych może nasilać procesy związane ze stresem oksydacyjnym i powstawaniem wolnych rodników. Wolne rodniki sprzyjają procesom zapalnym, mogą uszkadzać włókna nerwowe, a co za tym idzie – sprzyjać zachorowaniu na SM. W badaniu porównującym stężenie witamin antyoksydacyjnych u osób zdrowych i osób z SM zaobserwowano znacząco mniejsze ich stężenie u osób chorych.

Podsumowując: wyniki badań dotyczących spożycia wybranych produktów żywnościowych nie są jednoznaczne, dlatego kwesta ich wpływu na ryzyko wystąpienia SM wymaga dalszych badań. Podobnie w przypadku poszczególnych składników żywności, takich jak witamina B12, foliany, witaminy antyoksydacyjne, witaminy D czy kwasy omega-3, badania dają niejednoznaczne wyniki, dlatego niezbędne jest rozszerzenie i uzupełnienie dotychczasowych obserwacji.

produkty bogate w witaminę C	warzywa: brukselka, chrzan, jarmuż, papryka czerwona i zielona, natka pietruszki, szpinak, kalafior, kalarepa owoce: porzeczki czarne, truskawki, poziomki, kiwi, cytryna, grejpfrut, pomarańcza
produkty bogate w witaminę E	warzywa: natka pietruszki, papryka czerwona i zielona, kapusta owoce: czarne jagody, nektarynki, awokado orzechy i nasiona: migdały, orzechy laskowe, orzechy włoskie, pestki dyni, oleje roślinne
produkty bogate w witaminę B12	produkty pochodzenia zwierzęcego, produkty nabiałowe warzywa: brokuły, brukselka, kalafior, kapusta włoska, papryka czerwona, szpinak owoce: banan, kiwi, pomarańcza, truskawki kasza gryczana, ryż brązowy, pieczywo żytnie, pieczywo pszenne, orzechy laskowe, orzechy arachidowe
produkty bogate w kwas foliowy	warzywa zielonoliściaste: szpinak, kalafior, brokuły, szparagi, sałata, kapusta włoska owoce cytrusowe: pomarańcze, banany
produkty bogate witaminę D	jaja, dorsz, łosoś, śledź, śledź solony, makrela wędzona
produkty bogate w kwasy omega-3	ryby: makrela, szprot, łosoś atlantycki, halibut, śledź, sardynka owoce morza: kraby, krewetki, ostrygi, homary oleje: lniany, rzepakowy, słonecznikowy

DIETA W CHOROBIE ALZHEIMERA

 DIETA W CHOROBIE ALZHEIMERA

Przygotowywanie posiłków i planowanie diety dla osób z chorobą Alzheimera to wyzwanie, które wymaga uwzględnienia zarówno ich potrzeb żywieniowych, jak i specyficznych trudności, z jakimi mogą się borykać. Właściwe podejście do tego zagadnienia może znacząco poprawić jakość życia chorych, a także ułatwić codzienną opiekę nad nimi. Choroba Alzheimera wpływa na zdolności poznawcze, co oznacza, że osoby nią dotknięte mogą mieć trudności z pamięcią, koncentracją, a także z rozumieniem złożonych instrukcji. Dlatego ważne jest, aby posiłki były nie tylko zdrowe, ale także łatwe do przygotowania i spożycia.

Rozpocznijmy od podstaw planowania posiłków. Osoby z chorobą Alzheimera często mają zmieniony apetyt, co może prowadzić do niedożywienia lub przeciwnie, do nadwagi. Kluczowe jest zatem ustalenie regularnych godzin posiłków, które pomogą w utrzymaniu struktury dnia. Zbilansowana dieta powinna zawierać odpowiednią ilość białka, węglowodanów i tłuszczów, z naciskiem na produkty bogate w błonnik, witaminy i minerały. Świeże owoce i warzywa, chude mięso, ryby oraz pełnoziarniste produkty zbożowe będą doskonałym wyborem. Przygotowując posiłki, warto pamiętać o uwzględnieniu preferencji smakowych chorego, co zwiększy prawdopodobieństwo, że zje on przygotowane danie z apetytem.

Kolejnym aspektem jest prostota przygotowywanych posiłków. Osoby z chorobą Alzheimera mogą mieć trudności z obsługą skomplikowanych urządzeń kuchennych lub zrozumieniem skomplikowanych przepisów. Dlatego zaleca się przygotowywanie prostych dań, które nie wymagają wielu kroków. Na przykład, zamiast przyrządzać skomplikowane potrawy, można skupić się na prostych sałatkach, zupach jednogarnkowych czy potrawach z piekarnika, które można łatwo podzielić na porcje i przechowywać na później.

Kiedy myślimy o przygotowywaniu posiłków dla osób z chorobą Alzheimera, możemy również uwzględnić znaczenie tekstury i prezentacji jedzenia. Niektóre osoby mogą mieć trudności z żuciem lub połykaniem, dlatego warto oferować pokarmy o miękkiej konsystencji. Puree, miękkie owoce oraz gotowane warzywa są łatwiejsze do spożycia. Prezentacja posiłku również odgrywa ważną rolę. Kolorowe dania, ładnie podane na talerzu, mogą być bardziej zachęcające do jedzenia. Warto też pamiętać o serwowaniu jednego dania na raz, aby uniknąć zamieszania.

Nawodnienie to kolejny istotny element diety. Osoby z chorobą Alzheimera mogą zapominać o piciu płynów, co prowadzi do odwodnienia. Dlatego ważne jest, aby regularnie oferować wodę, a także inne płyny, takie jak herbaty ziołowe czy rozcieńczone soki owocowe. Można również włączyć do diety zupy oraz soczyste owoce, które pomogą w utrzymaniu odpowiedniego poziomu nawodnienia.

Zwróćmy uwagę na aspekty bezpieczeństwa podczas przygotowywania posiłków. Ważne jest, aby kuchnia była dostosowana do potrzeb osób z chorobą Alzheimera, co oznacza minimalizację ryzyka przypadkowych oparzeń czy skaleczeń. Warto zainwestować w urządzenia z automatycznym wyłącznikiem oraz upewnić się, że wszystkie ostre przedmioty są schowane. Przykładem może być używanie czajnika elektrycznego z automatycznym wyłącznikiem zamiast tradycyjnego czajnika na kuchence gazowej.

Nie można zapomnieć o wsparciu emocjonalnym i społecznym, które może odgrywać ważną rolę w kontekście posiłków. Wspólne gotowanie lub spożywanie posiłków z bliskimi może nie tylko zwiększyć apetyt, ale także poprawić samopoczucie chorego. Takie momenty mogą stać się okazją do rozmowy i wspólnego spędzania czasu, co jest niezwykle ważne dla osób zmagających się z chorobą Alzheimera.

Na koniec warto wspomnieć o aktualnych badaniach, które sugerują, że dieta śródziemnomorska może mieć pozytywny wpływ na zdrowie mózgu i opóźniać postęp chorób neurodegeneracyjnych. Dieta ta opiera się na dużej ilości warzyw, owoców, orzechów, oliwy z oliwek oraz ryb, a ogranicza spożycie czerwonego mięsa i produktów przetworzonych. Włączenie takich produktów do codziennego menu może przynieść korzyści zdrowotne dla osób z chorobą Alzheimera.

Podsumowując, przygotowywanie posiłków i planowanie diety dla osób z chorobą Alzheimera to zadanie wymagające uwagi i troski. Kluczem jest dostosowanie posiłków do indywidualnych potrzeb chorego, dbanie o ich prostotę oraz bezpieczeństwo, a także uwzględnianie aspektów społecznych i emocjonalnych. Dzięki temu można poprawić jakość życia chorych i wspierać ich w codziennym funkcjonowaniu.

Wiele badań potwierdza prewencyjne działanie diety śródziemnomorskiej w rozwoju choroby Alzheimera. Dieta ta bogata jest warzywa i owoce, produkty zbożowe z grubego przemiału (razowe pieczywo, kasze), ryby morskie. Charakteryzuje się duża ilością błonnika witamin, flawonoidów o działaniu antyoksydacyjnym oraz niezbędnych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych pochodzących z ryb i tłuszczów roślinnych, a także niską zawartością nasyconych kwasów tłuszczowych pochodzących z tłuszczów zwierzęcych. Dlatego też osobom z chorobą Alzhaimera, a przede wszystkim prewencyjnie zaleca się dietę środziemnomorską. W diecie tej powinno ograniczać się spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych. Nasycone kwasy tłuszczowe wpływają na wzrost stężenia cholesterolu całkowitego oraz LDL, mają działanie prozapalne, a także zwiększają krzepliwość krwi przyczyniając się tym samym do rozwoju miażdżycy. Duże ilości kwasów tłuszczowych nasyconych znajduje się w produktach zawierających tłuszcze zwierzęce jak: tłuste mięso, tłuste wędliny, smalec, masło, boczek, sery żółte i topione, tłuste mleko, a także w oleju palmowym i kokosowym. Tłuszcze powinny pochodzić z ryb, a niewielki dodatek do potraw powinny stanowić oleje roślinne zawierające wielonienasycone kwasy tłuszczowe (oliwa z oliwek, olej rzepakowy , słonecznikowy, lniany). Wykazano że niedobór kwasu dekozaheksaenowego (DHA) –wielonienasyonego kwasu tłuszczowego z rodziny omega 3 może mieć związek z występowaniem choroby Alzheimera. Spożywanie diety bogatej w DHA wpływa na obniżenie się poziomu trójglicerydów we krwi, wykazano ponadto, że jego niedobór może powodować niski poziom serotoniny w mózgu oraz zapobiega występowaniu zmian typowych dla choroby Alzheimera. Dobrym źródłem omega-3 są tłuste ryby morskie (makrela, śledź, łosoś atlantycki, halibut) oraz olej sojowy, lniany. Zaleca się spożywanie co najmniej 2 razy w tygodniu ryb morskich takich, jak makrela, śledź i sardynka właśnie ze względu na zawartość kwasów tłuszczowych omega-3. W przypadku osób już chorujących na chorobę Alzheimera korzystna może okazać się suplementacja DHA w diecie w postaci suplementów diety.

Jednym z czynników ryzyka wystąpienia i rozwoju choroby Alzhaimera może być wysoki poziom homocysteiny, którego zbyt duże stężenie może uszkadzać komórki nerwowe. Niedobór kwasu foliowego jak również witamin z grupy B prowadzi do podwyższenia poziomu homocysteiny. Dobrym źródłem kwasu foliowego są zielone warzywa (sałata, natka pietruszki, brokuły) oraz owoce, chleb pełnoziarnisty i strączkowe (fasola, groch). Bardzo ważna jest odpowiednia ilość warzyw i owoców w diecie zawierających naturalne antyoksydanty takie, jak witamina C, flawonoidy. Szczególne właściwości antyoksydacyjne przypisuje się składnikom owoców ciemno granatowych takich, jak jagody, borówki, jeżyny. Wykazano, że spożywanie czarnych jagód może wpłynąć na poprawę pamięci w podeszłym wieku. Warto również utrzymać niski poziom cholesterolu i odpowiednie ciśnienie krwi. Należy ograniczyć produkty pochodzenia zwierzęcego, czerwone mięso zastępować chudym drobiem, nasionami roślin strączkowych i rybami. Obniżenie spożycia soli kuchennej (dodawanej do potraw oraz z produktów przetworzonych takich, jak wędliny, pieczywo, słone przekąski) przyczynia się do obniżenia ciśnienia tętniczego krwi. Innym składnikiem mogącym mieć korzystny wpływ na prewencję i leczenie choroby Alzheimera jest kurkuma. Naturalny składnik występujący w kłączach tej rośliny wykazuje działanie wspomagające niszczenie białek powodujących chorobę Alzheimera. Kurkuma jest składnikiem mieszanek przyprawowych carry. Ponadto dla dobrej pracy mózgu i układu nerwowego niezbędne są miedzy innymi magnez, cynk, żelazo, witaminy z grupy B. Oprócz produktów zbożowych z pełnego przemiału dobrym źródłem tych składników w diecie są warzywa, orzechy, nasiona roślin strączkowych, pestki dyni, słonecznika. Lecytyna jest niezbędna do powstania jednego z neuroprzekaźników i wpływa na pamięć. Występuje w orzeszkach ziemnych, soi, siemieniu lnianym i kiełkach pszenicy.

Algorytm podawania maści na skórę

 Podawanie leku na skórę

 Na powierzchnię skóry oraz jej wytworów (mieszków włosowych, włosów i paznokci) stosuje się leki w postaci maści, kremów, past, pudrów, roztworów itp. 

Technika polega na smarowaniu i/lub wcieraniu środka leczniczego. 

W zależności od zlecenia lekarskiego stosuje się również płatowy opatrunek maściowy, który polega na nasmarowaniu miejsca chorobowego lekiem, nałożeniu kilku warstw gazików, folii i umocowaniu bandażem (analogicznie jak w przypadku kompresu rozgrzewającego).

 W przypadku zastosowania środków leczniczych na owłosioną skórę głowy, włosy należy umyć szamponem o odczynie kwaśnym (lub spłukać wodą z octem). Preparat nakłada się na skórę pasmami, do maksymalnie 1 cm długości włosa. Dalej należy postępować zgodnie z opisem na ulotce informacyjnej. 

Cele zabiegu

 • terapeutyczny (leczniczy),

 • pielęgnacyjny (profilaktyczny).

 Techniki zabiegu 

• Smarowanie/ nakładanie środka leczniczego – polega na pobraniu niewielkiej ilości z pojemnika za pomocą szpatułki, a następnie rozprowadzeniu na dłoniach (w rękawiczkach jednorazowego użytku). Nakładanie leku należy rozpoczynać od linii przyśrodkowej ciała na zewnątrz zgodnie z kierunkiem wzrastania włosów, wykonując dość długie ruchy. Palce powinny być skierowane ku sobie.

 Wcieranie – polega na wykonywaniu delikatnych ucisków podczas nakładania leku. 

Wskazania

 • stany zapalne skóry, 

• grzybica skóry i paznokci, 

• dermatozy, np. łuszczyca, 

• oparzenia i odmrożenia I stopnia (opiekun medyczny nie wykonuje opatrunków na rany), 

• świerzb,

• odparzenia,

 • obrzęki.

Powikłania 

• pomyłki leku i pacjenta,

 • zastosowanie preparatu niezgodnie z instrukcją,

 • indywidualna reakcja chorego na lek,

 • przenoszenie zakażeń

Przybory, materiały i środki

  • środek leczniczy (w postaci maści, kremu itp. zgodny ze zleceniem)

• środki ochrony indywidualnej -fartuch i rękawiczki 2 pary

• gaziki,

 szpatułki, 

0,9% NaCl lub dzbanek z wodą ,miska, termometr , myjka jednorazowa i mydło

• miska nerkowata, 

podkład jednorazowy

bandaż 

gaza do 

• taca

pojemniki na odpady medyczne i zmieszane

 Zasady

 Poza zasadami wymienionymi wcześniej, należy pamiętać o: 

• unikaniu ponownego wcierania leku w to samo miejsce, 

• nienakładaniu i niewcieraniu leku opuszkami palców (może spowodować zadrapanie i stan zapalny skóry), ale całą dłonią,

 • smarowaniu tułowia od góry do dołu (od szyi w kierunku spojenia łonowego – z przodu, od karku do pośladków – z tyłu),

 • smarowaniu kończyn górnych i dolnych w kierunku od części bliższej do dalszej,

 • poinstruowaniu chorego samodzielnego o sposobie przyjmowania leku na skórę, pomocy choremu częściowo samodzielnemu lub zastosowaniu leku u chorego całkowicie niesamodzielnego, 

• pomocy w zastosowaniu leku osobom z ograniczoną sprawnością lub brakiem sprawności, 

• przygotowaniu otoczenia/ pomieszczenia zabiegu (niekiedy zachodzi potrzeba wykonania zabiegu na całe ciało np. w łazience – należy przygotować pomieszczenie tak jak do kąpieli), 

• przygotowaniu skóry chorego poprzez dokładne umycie i osuszenie miejsca nałożenia leku (zabieg najlepiej wykonać po toalecie/ kąpieli), 

• odtłuszczeniu skóry wodą z mydłem i osuszeniu ręcznikiem przed przyklejeniem plastra (bez dotykania jego części wewnętrznej) i sprawdzeniu czy dobrze przylega do skóry po przyklejeniu,

 • równomiernym rozprowadzeniu zasypki/ pudru suchego za pomocą pojemnika lub wacika na wskazane w zleceniu miejsce,

 • wstrząśnięciu płynnego pudru (stanowi zawiesinę) w celu wymieszania składników i rozprowadzeniu go gazikiem lub za pomocą dłoni.

Algorytm wykonania podawania leków na skórę 

Lek ,więc 

A.  Sprawdź zlecenie w indywidualnej karcie zleceń chorego.

B Sprawdź tożsamość pacjenta

C. Sprawdź lek 

D. Poinformuj o konieczności zgłaszania niepokojących objawów podczas zabiegu, np. silne pieczenie skóry, ból.

1. 1.Przedstaw się, powiedz co będziesz robić i uzyskaj zgodę. 

2. 2.Sprawdź kartę gorączkową.  

3. 3.Wykonaj czynności przygotowawcze: 

• zamknij okno 

• zamknij drzwi 

• ustaw parawan 

• odstaw stolik przyłóżkowy 

• sprawdź temperaturę otoczenia 

• zaproponuj choremu skorzystanie z toalety jeśli to jest konieczne. 

4. 3.Umyj i zdezynfekuj ręce 

5. 4.Przygotuj zestaw wraz z pojemnikami na odpady. 

7. 5.Ubierz fartuch i rękawiczki przy łóżku chorego.  

8. 6.Połóż tacę na stolik przyłóżkowy.  

9. 7.Rozłóż zawinięcia kołdry od strony dalszej i bliższej.  

10. 8.Ułóż wygodnie chorego. Odkryj miejsce założenia maści podłóż podkład jednorazowy

11. 9.Umyj skórę zmienioną chorobowo -gazikiem nasączonym solą fizjologiczną lub wodą z mydłem- jednorazową myjką .

11. 10.Nabierz maść z tubki lub pojemnika za pomocą jednorazowej szpatułki, przełóż na gazik i nałóż na miejsce chorobowe, jeśli jest to nieduża powierzchnia.

12. 11. Nabierz niewielką ilość maści (kremu) szpatułką na rękę (jeśli pokryta ma być większa powierzchnia skóry)i rozsmaruj ją równomierne na obu dłoniach (powoduje to ogrzanie leku i ułatwia równomierne rozprowadzenie cienkiej warstwy na ciele pacjenta).

13. 12.Maść rozprowadzaj zawsze w kierunku od góry ku dołowi ciała lub kończyn.

14. 13.Dbaj aby cała powierzchnia zmienionej skóry była pokryta maścią.

15. 14.Nałożony lek zabezpiecz gazą i zabandażuj-pilnuj ,aby gaza przykryła cały obszar skóry posmarowanej maścią.

16. 15.Poinformuj chorego o czasie pozostawienia maści na skórze.

17. 16.Zmień rękawiczki

17.Zaściel łóżko.  

      18. Wykonaj czynności końcowe przy łóżku chorego: 

• odstaw tacę na wózek,  

• zdezynfekuj używane sprzęty, 

• przystaw stolik przyłóżkowy, 

• odstaw krzesło i taboret, 

• odstaw parawan. 

17.Wykonaj czynności końcowe po zabiegu:  

• posegreguj odpady, 

• zdezynfekuj sprzęt, 

• umyj sprzęt, 

• osusz sprzęt, 

• zdejmij fartuch, 

• umyj i zdezynfekuj ręce, 

• schowaj zestaw do szafy, 

• udokumentuj zabieg

• obserwuj reakcję pacjenta na użyty lek. 

18.Po upływie czasu przewidzianego na działanie leku, oczyść miejsce leczone z użytych środków.