Osteoporoza

Jak funkcjonuje kość?

• Każda kość zbudowana jest z istoty zbitej i istoty gąbczastej. Istota zbita  tworzy  zewnętrzną formę kości, tak zwaną korówkę. Wnętrze kości wypełniają istota gąbczasta wyglądająca jak porowaty pumeks. Otwory w kości gąbczastej są zajęte przez tkankę tłuszczową bądź szpik kostny . Długie kości mają budowę rurowatą, co zapewnia im maksymalną wytrzymałość mechaniczną . Badania pod mikroskopem pozwalają wykryć, ze zarówno kość zbita jak i gąbczasta zbudowane są z beleczek . które zbudowane są z kryształów uwodnionego fosforanu wapnia.

•W obrębie kości znajduje się 90 % wapnia wchodzącego w skład ustroju. Komórki zlokalizowane w tkance kostnej wrażliwe są na bodźce hormonalne i biochemiczne i zdolne są do gospodarowania zmagazynowanymi w kościach zasobami mineralnymi w zależności od potrzeb ustroju.
Kość podlega ciągłej przebudowie, polegającej na nieprzerwanej wymianie starej tkanki kostnej na nową. Zmineralizowana kość jest „nadgryzana” przez
komórki kościogubne zwane osteoklastami. W wyniku działania osteoklastów powstają w kości jamy wypełniane następnie nową tkanką ulegającą uwapnieniu. Proces ten odbywa się dzięki komórkom kościotwórczym, czyli osteoblastom. Zarówno osteoblasty jak i osteoklasty podlegają regulacji przez rozmaite hormony. Warto wspomnieć, że jednym z najsilniejszych hamulców powstrzymujących osteoklasty przed niszczeniem kości jest prawidłowy poziom estrogenów - żeńskich hormonów płciowych.
Przeciętnie w ciągu roku przemianie ulega 5-10 % całej tkanki kostnej organizmu. Można zakładać, że szkielet człowieka podlega odnowieniu co 10 lat.

Co to jest osteoporoza?

•Osteoporoza (łac. osteoporosis, dawna nazwa zrzeszotnienie kości) - stan chorobowy charakteryzujący się postępującym ubytkiem masy kostnej, osłabieniem struktury przestrzennej kości  oraz zwiększoną podatnością na złamania. Osteoporoza występuje najczęściej u kobiet po menopauzie  (osteoporoza pomenopauzalna).
Stanem zmniejszonej, w odniesieniu do norm dla płci i wieku, ale jeszcze nie osiągającej wartości patologicznych, gęstości kości jest osteopenia.

•Warto wspomnieć, że określenie „osteoporoza” pochodzi od greckich wyrazów ”osteon” - kość i „poros” - otwór.

•Osteoporozę określa się mianem cichego złodzieja kości , ponieważ proces odwapniania tkanki kostnej długo nie daje żadnych objawów.

Zdjęcia kości zdrowej -górne

 
 i chorej -dolne.

Wewnętrzna struktura zdrowej kości jest tworzona przez tzw. beleczki kostne, które przy osteoporozie stają się cienką i kruchą strukturą z powodu niedostatku kolagenu. Kiedy połączenia - beleczki zanikają (zachodzi proces resorpcji) następuje zwiększenie podatności kości na złamania. Dostarczenie kolagenu powoduje wzmocnienie beleczek, które stają się twardsze, silniejsze i bardziej odporne na czynniki mechaniczne.

Czynniki ryzyka powstania osteoporozy

•ustanie krwawień miesięcznych (w wyniku naturalnego przekwitania lub operacji na narządach rodnych),

•późne pokwitanie,

•zaburzenia miesiączkowania

•liczne i częste porody.

•uwarunkowania genetyczne

•szczupła budowa ciała lub nadwaga (obciążenie)

•nieprawidłowa dieta(ubogobiałkowa oraz ubogowapniowa)

•długotrwałe unieruchomienie, które może spowodować zmiany osteoporotyczne nawet u młodych osób

•picie alkoholu

•palenie papierosów

•nadmierne spożywanie kawy

•przyjmowanie leków: kortykosteroidów, nasennych, hormonów tarczycy

•inne choroby: cukrzyca, reumatoidalne zapalenie stawów, kamica nerkowa

•brak  ekspozycji na światło słoneczne

Przyczyny  osteoporozy
Do przyczyn wystąpienia osteoporozy pierwotnej należą:

•menopauza (zwłaszcza wczesna)

•zaawansowany wiek

•bardzo ważną rolę odgrywają hormony, które działają ochronnie, a ich niedobór sprzyja rozwojowi choroby:

-estrogen u kobiet

-testosteron u mężczyzn

Podział  osteoporozy

Ze względu na przyczynę osteoporozę można podzielić na:

•pierwotną (częstszą) - czyli związaną z fizjologicznymi procesami toczącymi się w ludzkim ustroju. Do zjawisk takich zaliczymy wspomniane wcześniej zmiany hormonalne w menopauzie oraz inwolucję starczą. Do osteoporozy pierwotnej zalicza się także osteoporoza powstająca na tle niekorzystnych czynników dziedzicznych, niedożywienia czy nieaktywnego trybu życia.

•wtórną (rzadszą) - związaną z niszczącym kość działaniem schorzeń towarzyszących, używek czy leków.

 

Objawy choroby

W początkowej fazie, choroba przebiega bezobjawowo.

Do najczęstszych objawów klinicznie jawnej osteoporozy należą:

•bóle kości długich pod wpływem obciążenia;

•obniżenie wzrostu (złamania kompresyjne kręgów) i ból kręgosłupa oraz powstanie nadmiernej kifozy piersiowej (garb starczy)

•złamania kości przy niewielkich urazach (szczególnie niebezpieczne są złamania szyjki kości udowej, ale często łamią się kość ramienna - bliższy odcinek i dalszy k. promieniowej).

 Miejsca złamań kości związane z osteoporozą

Leczenie osteoporozy

Celem leczenia jest zapobieganie złamaniom kości, co osiąga się przez zwiększenie masy kostnej, zapobieganie jej ubytkowi i poprawę wewnętrznej struktury kości.

Leczenie osteoporozy zwykle rozpoczyna się jeśli T-Score jest równy lub przekracza -2,5 SD lub istnieją inne pozakostne czynniki ryzyka złamań np. skłonność do upadków

Diagnozowanie

•Badaniem służącym rozpoznaniu osteoporozy jest badanie densytometryczne kośćca, które określa gęstość mineralną kości (ang.  BMD) Dane z badania densytometrycznego prezentowane są jako wskaźniki: T-Score (por. do gęstości kości osób młodych) i Z-Score (por. do osób w tym samym wieku).

Leczenie 

•Metody lecznicze dzielimy na pobudzanie osteoblastów (tworzenie tkanki kostnej) i hamowanie osteoklastów (hamowanie ubytku kości). Metody te są zwykle kompleksowe i często wymagają korekty. Przed wybraniem odpowiedniej strategii leczenia należy określić parametry metabolizmu tkanki kostnej i typ ubytku kości (przewaga ubytku kości lub zahamowania osteosyntezy).

•Kobietom po menopauzie podaje się estrogeny i powinno to trwać nie mniej niż 10 lat.

•Leki stosowane w leczeniu osteoporozy to:

•bisfosfoniany:

•preparaty wapnia

•preparaty witaminy D

•kalcytonina łososiowa

•hormonalna terapia zastępcza (estrogeny)

•raloksyfen

• ranelinian strontu

 

Profilaktyka osteoporozy

•1.Dieta – wapń ,magnez ,wit.D  

•2. Konieczna jest zmiana stylu życia – należy korzystać  ze słonecznej pogody (pod wpływem promieni słonecznych powstaje w skórze witamina D).

•3.Trzeba rzucić palenie

•4  Ograniczyć  alkohol i kawę

•5. Uprawiać  sporty - aerobik, spacery

•6. Hormonalna terapia zastępcza u kobiet już w okresie premenopauzalnym

•U kobiet, które przestały miesiączkować przed co najmniej 5 laty - warto podawać kalcytoninę łososiową (w postaci sprayu do nosa). Po 2 latach leczenia odnotowuje się poprawę gęstości minerału kostnego.

 

Aby uniknąć złamań kości należy:

 zapobiegać  upadkom i urazom poprzez:

•odpowiednie, stabilne obuwie na gumowych, nie ślizgających się podeszwach,

•unikanie wychodzenia z domu w razie gołoledzi na drodze (w USA radzi się pacjentom noszenie soli i posypywanie przed sobą śliskiego chodnika),

•asekurację przez inną osobę w razie konieczności wyjścia,

•ochronę bioder "poduszeczkami" zmniejszającymi ryzyko złamania w razie upadku,

•usunięcie z podłóg przesuwających się chodników i wyklejenie wanny, zapobiegające poślizgnięciu się w czasie kąpieli,

•umocowanie przy wannie poręczy ułatwiających bezpieczne wchodzenie i wychodzenie,

•unikanie śliskich kafelków (pływalnia, niektóre zabiegi w sanatoriach),

•korzystanie z poręczy po obu stronach schodów.

Istotne jest usunięcie  w naszych domach przeszkód i pułapek aby uniknąć  upadku:

•Podłoga śliska lub pokryta łatwo przesuwającymi się matami o brzegach ułatwiających potknięcie, sznury, kable i wysokie progi to częste pułapki, w które wpadają nogi starszej osoby. Najlepsza jest jednolita niezbyt śliska wykładzina lub dywan rozłożony od ściany do ściany. Niezwykle istotne jest stałe utrzymywanie porządku.

•Łazienka wymaga wyeliminowania lub bezpiecznego przykrycia śliskich kafelków podłogowych, niedopuszczenia do gromadzenia się wody na podłodze, zamontowania uchwytów przy toalecie, wannie i prysznicu, zainstalowania deski toalety na wysokości umożliwiającej łatwe wstawanie

•Oświetlenie w mieszkaniu starszej osoby powinno być dostatecznie jasne, szczególnie na schodach i w przedpokojach, jednak nie powinno razić i oślepiać.

•Należy również pamiętać, że meble są często dla starszej osoby pomocą w poruszaniu się. Nie powinny być chwiejne. Duży problem może sprawiać zbyt wysokie lub zbyt niskie łóżko

•Telefon w mieszkaniu starszej osoby powinien być dostępny także z podłogi.